Telif

Mekârimü'l-ahlâk

Yazar : Burhâneddin en-Nesefî

Detaylar

Katalog Türü Ahlak
Eser Numarası 230
Eser Adı Mekârimü'l-ahlâk
Müellif Tam Künyesi Ebü'l-Fazl Burhâneddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed en-Nesefi
Müellif Bilinen Kısa Adı Burhâneddin en-Nesefî
Yüzyıl (Hicri) 7.
Yüzyıl (Miladi) 13.
Vefat Tarihi Hicri 687
Vefat Tarihi Miladi 1288
Dil Arapça
Eserin Türü Telif
Eserin Baskısı thk. Muhammed b. Abdullah Ahmed; tahkiki’l-ehadise Ali Rıza b. Abdullah b. Ali Rıza, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri Ahlâk ilmi meselelerinin, çeşitli ahlâk terimlerinin, ahlâkî hastalık ve tedavilerinin, Hz. Peygamber'in ahlâkının ve ahlâka dair sözlerinin ele alındığı bir eserdir. Çeşitli ahlâkî hasletler, ahlâkî hastalıklar bunların sebepleri ve nasıl tedavi edileceği ilgili ahlâk terimleri başlığı altında işlenmiştir. Bunların dışında eserde nefsin hastalıkları, nefsin istidâdı, ifrat ve tefrit, itidal, mizaç, meleke, çeşitli ibadetlerin âdâb ve erkânı vb. konular işlenmiştir. Eserin büyük çoğunluğunu ahlâk terimleri oluşturmaktadır. Terimler ilgili başlık altında verildiğinde önce tarif veya tanımı yapılmakta, sonrasında yer yer müteradifleri zikredilmektedir. Ayrıca terimlere dair varsa birkaç âyete bazan da hadis ve şiirlere verilmektedir. Söz konusu ahlâkî hastalığı ifade eden bir terim ise bunun sebebi ve tedavisinin nasıl olacağına dair açıklamalarda bulunulmaktadır. Bunun dışında terimler çeşitli (nefis, ahlâk, diğer ahlâkî durumlar vb. gibi) yönlerden de ele alınmaktadır. Eser oldukça zengin çeşitlikte ahlâkî terimleri ansiklopedik tarzda ele alması açışından kısa ahlâk terimleri ansiklopedisi, sözlüğü mahiyetindedir. Yaklaşık her terimi için birer âyet ve hadis zikretmesi açısından eser nassî ahlâk türü eserler içerisinde değerlendirilebilir. Ancak eser, ahlâk ilminin meselelerinin, ilim olarak ahlâkın, çeşitli ahlâkî ilkelerin işlenmesi ve terimlerin yer yer nazarî zeminde de ele alınması açısından da felsefî bakış açısını yansıtan mahiyete sahiptir.
Eserin Konu Başlıkları Giriş ve güzel ahlâk’ın küllî ilkelerinin açıklanması: bu bölüm 8 fasıldan oluşmaktadır. İlkler/kavaid, âdâb ve ahlâk. hz. Peygamber’in mehâsinü’l-âdâb ve’l-ahlâk’a dair bazı sözleri. Bazı filozof ve bilginlerden (mehâsinü’l-âdâb ve’l-ahlâk’a dair rivayet edilen) diğer sözler mukaddime. Âdâb-ı muallim: İki fasıldan müteşekkildir. [Ahlâk terimleri]: 1-6. Bab: Elif: İstikbar, îsar, inâbet ve evbet, insâniyyet, eryehiyye. Be: buhl, bezâ, beyân, betâlet, betar/ebter. Te: Tevâzu’, teşedduk, tevekkül, teka’ur, tekellüf, tehevvür, tehâvün, tevânî, tenâfüs, tesannu’, tekebbür, tena’um, teşebbu, tecemmül, tefaddül, tahammül. Se: sebât, Cîm: ceberrut, cûd, cidâl, câh, cumûd, cevr, cehl, cehd, cem‘, celâl, cemâl, cübn, celâdet, cefâ, cehr, cû‘. Hı: Hilm, hıkd, haset, hırs, hubb, hasen ve ihsân, hamiyyet, hıfz-ı hududullah. 8-12. Bab: Hı: Havf, hilfü’l-va‘d, humûl, hab(i)s. Dâl: Duâ, dilâle, dâlle ve idlâl, denâe. Zâl: Zikr, zü’l-lisâneyn, zemm, züll, zekâ. Ra: Recâ, rızâ, riyâ, rifk, rikkatü’l-kalb, ruûne, rahmet, re’fet, rağbet, rehbet. Ze: Zühd. Sin: Sehâ, semâhat, seref ve isrâf, sehâfet, sefeh, suhriyye, suâl, sükût, selâmet. 13-17. Bab: Şin: Şiba‘, şehvet, şereh, şebek/şebak, şekk, şuhh, şirk, şöhret, şeref, şecaat, şevk, şükr, şiddet, şevket, şemâtet, şefkat, şikâyet, şefaat, şikâk, şehâmet, şerr. Sad: sabır, sıdk, salâh, samt, salef, saar, salâbet, siyânet, savlet, savl, salât, sarm; Dâd: Dahik, dalâl, darâr/zarâr. Tı: Tûl-i emel, tayş, tama‘, tarab, ta‘n, tuma’nîne, tiyâbe, tilâkatü’l-vech; Zı: zulüm, zan, zarf; 18-22. Bab: Ayn: Akl, iffet, iz, ünf, ucb/ucûb, afv, urâm, inâd, utüvve, adâvet, ilm, avn, uluvv, âr, uzr/özür, uzlet, ubûdiyyet, ibret, ışk/aşk. Gayn: Gıybet, gadâb, gayz, gayret, gaflet, ginâ, gamm, gabâvet, gill, gışş, guluvv, gadr, gurûr, galabe, gufrân, gilza. Fe: Fakr, fahr, fahş, fikret, fudûlü’l-kelâm, fütüvvet, fıtnat, fereh, fezâzet, fesâd, fetk, fâket, feza’, ferâğ, fıkh, fazl, fesâhat, firâr, fahs, furâr. Kaf: Kurbet, kasvet, kudret, kuvvet, kahr, karâr, kanâat, kunût, kusûr, kirâ’, kunû’, kıraatü’l-Kur’ân, kıyâmü’l-leyl, kaylûle, kadh, kazf, katîatü’r-rahm, kasd, kavl. Kef: kibr, kezib, küfür, kesel, kerem, kifâyet, keff, kefâf, kelâl, kezmü’l-ğayz, keyd, keşf, kenûd, kenz, kemâl, kedd, kedh, kebed. 23-27. Bab: Lam: lîn, lübb, levm, lü’m, la’n, lağv, lehv ve laib, lutuf ve letâfet. Mim: mudârât bi-ğayr-i hemz, mirâu, mizâh, medh, murâkabe, muhâsebe, musâbere, muâkabe, münâ, müdâhene, meveddet, mekr, murûet, mikat, makt, münâfese, minnet, muvâzebe, melâle, mecânet, mülk. Nûn: niyet, nifâk, nevm, nufret, nemîme, nisyân, necvâ, nedâmet, nezâfet, nahvet, neks. Vav: Vera‘, vakâr, ve’y, vülu’ bi’ş-şey’, vefâ bi’l ahd, vüdd, vecd. Ye: Yakīn, yakaza, yüsr, yemîn, yümn.
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) Felsefî,Memzûc