| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eserin içerik (konu başlıkları) tasnifi çok açık olmadığından tasnifte şu eserden yararlanılacaktır: "Takribü tarîki'l-hicreteyn ve babü's-saâdeteyn, nşr. Sâlih Ahmed eş-Şâmî, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1993". İbrâhim sûresinin 23. ve 24. âyetlerinin ifade ettiği "şecer" kelimesi üzerinde tefsir yaparak maksadına giriş yapan ve bu "ağacın dallarının salih amel ve güzel söz (el-kelimü’t-tayyibe/kelimeten tayyibeten)" olduğu yönünde açıklamalar yaparak hicretin iki kısım olduğunu söyleyen müellifin bu tarzı, eserinin üstü kapalı yazılış gayesi hakkında ipuçu vermektedir. - Talep, muhabbet, ubudiyet, tevekkül, inâbet, teslîm, tevfîz, korku/havf, recâ, (O’na karşı) ihtimam gösterme vb. tüm bu durumlarla Allah’a hicret; - Gizli açık her tavrında peygambere, şeriata uygun olması bakımından hicret; olarak tanımlanmasından da anlaşılacağı gibi iki hicreti müellif ağırlıklı olarak Kur’an ve Sünnet'te geçen naslarla ele almakta ve eserin birçok yerinde konuları bu naslardan yola çıkarak değerlendirmekte veya konuları naslarla delillendirmektedir. Ancak müellif teorik açıklamalarda da bulunmakta ve eserin muhtevasını teorik zemine taşımaktadır. Eser toplam üç bölümden müteşekkildir. |
| Eserin Konu Başlıkları | Birinci Kısım: 1. Fasl: Marifet: 1-4. Marifetin şartları, Allah’ın yarattıklarını kuşatmasının bilgisi/marifet, (ez-Zâhir, el-Bâtın, el-Evvel, el-Âhir) esmalarıyla taabbüd/ibadet vb. 2. Fasl: Ahkam: "Dinî, kevnî kaderî, kaderî kevnî hükümler"den bahseder. 3. Fasl: Tevhîd ve tecrîd 4. Fasl: İbadet ihtiyaç ve nimettir. 5. Fasl: Kalbin ve ruhun veladeti. İkinci Kısım: Birinci Bab: Fakirlik ve zenginlik: 1. Fasl: Fakirlik: 1-3. Kulun fakirliği zatîdir, fakrın çeşitleri, yaratılmışların en kâmili fakirliğini görendir 4-6. Fakirin tarifi, fakirliğin dereceleri, gerçek/sahih fakirlik. 2. Fasl: Zenginlik: 1-4. Zenginliğin hakikati ve kısımları, düşük zenginlik, yüce ulvî zenginlik, kalbin ve nefsin zenginliği 3. Fasl: Tarîkat erbabının zenginlik ve fakirlik hakkında sözleri 4. Fasl: Fakirin sıfatlarının hakikati İkinci Bab: Kader mevzuu hakkında: Üçüncü Bab: İstikamete giden yol/tarik: 1. Fasl: İnsanların günahlar hakkındaki görüşleri. 2. Fasıl. Allah’a dönüş/inâbet ve dereceleri: inabetin tarifi ve ruhun Allah’a dönüşü/inâbetü’r-ruh. 3. Fasl: İstikamete giden yol/tarik. Dördüncün Bab: Allah’a koşanlar: 1. Fasl: Bir olan Allah’a giden yol: genel ilke, sâlik kulun vasıfları, Allah’ın yolundan yüz çevirmek. 2. Fasl: Yolculuk için gerekli kuvveler: ilmi/akli kuvve, ameli kuvve, yolun ıssızlığı, (ilmî-amelî) kuvve bakımından insanların sınıflandırılması. 3. Fasl: Yolcular ve çeşitleri. 4. Fasl: Es-sâbikûn ve mukarrebûn. 1-3. Öncekilerin vasıflarını bilmenin faydaları, ilim ve hal arasındaki fark, es-sabikûne’l-mukarrebûn’un vasıfları. Beşinci Bab: Menziller ve makamlar. 1. Fasl: Yolcunun menzillere hazırlığı. 1-2-3. Tedbîre ihitmam göstermeyi terk, cehaletinde ve rüşdünde insan, makam ve menzillerde ilerlemenin izahı, makamların yanlış anlaşılmasına karşı uyarı vb. 2. Fasl: İrade menzili, 3. Fasl: Zühd menzili. 1-5. Zühd avama özel bir menzil değildir, zühd (hakkında) birtakım noksanlıkların yönleri, zühdün kısımları, dünyada zühd, nefse karşı zühd. 4. Fasl: Tevekkül menzili. 1-2-3. Tevekkül avamın menzillerinden değildir, tevekkülün yeri/mekânı, tevekkül kalbin ilmi ve amelidir. 4-5-6. Tevekkül ve sebepler, tevekkül iki türlüdür, tevekkül ve tedbir 5. Fasl: sabır menzili. 1-5. Sabır imanın yarısıdır, sabır inasanlar için kendi durumlarında gereklidir, sabırın yeri/mekanı, kerih görülen (durumlara) sabır gereklidir, sabır ve şikâyeti gizleme 6-10. sabırın makamları: a. Tasabbur, b. Sabır c. İstibsar, günaha karşı sabıretmenin sebepleri, itaatte sabırın sebepleri, belâ-musibete karşı sabırın sebepleri, sabırın yanlış açıklanması/anlaşılması 6. Fasl: Hüzün 1-3. Hüzün makam değildir ancak imtihandır, hüzün hastalıktır ibadet değil, hüznün sebepleri ve mertebeleri 4-6. Hüznü defetmek, Allah’la birlikte (olana) hüzün yoktur, ("lâ tahzen inne’l-llāhe meanâ (et-Tevbe 9/40), leyse mine’l-hüzn." 7. Fasl: Havf/korku 1-3. Korku menzili, havassın korkusu, avamın korkularının kaynakları 4-7. Korku ve sevgi/havf ve hub, havf-heybet ve celal/iclâl, havf hususunda bazı hatalı mulahazalar, peygamber ve meleklerin korkusu/havf 8. Fasl: Muhabbet menzili 1-4. İlgili açıklamalar, muhabbetin tarifi mümkün değildir, sevilene boyun eğme muhabbetin eseridir, mahlukat arasında muhabbetin çeşitleri 5-8. Allah’a karşı duyulan özel muhabbet, muhabbetin delillerinden: sevileni/mahbûb kendine tercih etme (îsar), muhabbetin delillerinden: Mahbûba uyum sağlama, kalbin sevilene doğru yönelmesi-yolculuk etmesi/sefer muhabbetin eserlerindendir 9-12. Muhabeetin tarifi hakkında söylenenler, (muhabbetin) lafızlarının delâleti, muhabbeti gizleme, "lisân-ı hal" (muhabbet için) en açık durumdur 13-16. Üzerinde araştırmayapanlara göre muhabbetin kısımları, vasıfların bilinmesi için muhabbet bir belirtidir, avamın muhabbeti, ilim, hâl ve zevk, nakz fikr-i fenâ 9. Fasl: Şevk menzili: şevkin hakikati, şevk ve muhabbet arasındaki fark 1-3. Şevk ve iştiyak arasındaki fark, şevk iki türlüdür, şevkin merâtibi ve menzilleri 10. Fasl: Fenâ menzili -Bu fasılda fenâ fi’lllâh ve bu konuya dair bazı mulahazalar yapılmaktadır. 11. Fasl: Îsar/diğerkâmlık menzili: îsarın tarifi, mahlukata bağlı îsar, dilenci/sâil îsarı kolaylaştırır, yaratıcıya bağlı îsar. 12. Fasl: Recâ ve şükür. -Reca Allah’ın rahmetine tama‘ etmektir. -Şükür Allah’a itaatle amel etmektir. Altıncı Bab: Sorumluların âhiretteki mertebeleri: Bu bölümde müellif kelamî mevzuları ele almakta ve on sekiz "tabaka" olarak âhiret ehlinin dünyadaki yaşantısına göre merâtibini ve onların akibetini zikretmektedir. Üçüncü Kısım: 1. Fasl: (İnsanın) saâdet ve şekavet’inin anne karnında takdir edilmesi 2. Fasl: Nefsine zulmedenin ahretteki konumu 3. Fasl: "Kur’âne’l-fecr" âyetinin tefsiri 4. Fasl: Hangisi faziletli: şehvetine galib gelip sahip çıkan mı yoksa hiç şehveti olmayan mı? 5. Fasl: Tevbe eden günah işlemeden önceki durumuna geri döner mi? 6. Fasl: "Allah kulunun tevbesine sevinir" hadisinin şerhi 7. Fasl: "Allah onların kötülüklerini iyiliğe çevirir" âyetinin tefsiri 8. Fasl: Bakara suresindeki infakla ilgili âyetlerin 2/261-268) tefsiri: 2/261-268. Âyetlerin tefsiri, zenginlerin kısımları ve onların bazı halleri, el-mütesaddikûn, ez-zâlimûn, el-âdilûn. |
