| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Genel tasavvufî konuların ve tasavvufî ahlâk konularının işlendiği nasihatnâme türünden bir eserdir. Eserin telifi İstanbul’da iken kendisine tasavvufî sohbetlerde bulunduğu Deftardar Hasan Çelebî vesilesiyle olur. Telifinin sebebi hakkında ise eserin girişinde şunlar anlatılmaktadır: Bâlî Efendi hacca gitmesinin akabinde hicrî 990 yılının Rebîülevvel ayının 12. gecesinde kendisine müridi Hasan Çelebi’nin içinde bulunduğu durum zuhur olur. Hasan Çelebi o esnalarda uzun dönemdir içinde bulunduğu yolda hizmet etmesine rağmen menkıbe ve zuhuratlarda anlatılanların kendisinde vaki olmamasından yakınmaktadır. Kendisi bu anlamda kemâle eremediğini bundan dolayı birtakım sıkıntılar yaşadığını ve o esnada da bulunduğu tarîkattan ayrılıp eski tarîkatına dönmek fikrine kapılmaktadır. Müridinin bu sıkıntısı kendisine vaki olunca Bâlî Efendi secdeye kapanıp Allah’tan yardım isteyerek evliyadan himmet diler. İbnü'l-Arabî’yi özellikle anıp ondan medet umar. Müellif işte bu yakarışlar neticesinde bu derde deva olacak bu risâlenin yazıldığının ifade eder. Bu göre eser hicrî 990 yılında Rebîu’l-evvel ayının 12. gecesinde müellifin müridi olan Hasan Çelebi’nin ve onun şahsında bu düşüncede olan tüm müridânın içinde bulunduğu bu durumdan kurtulmasını sağlamak amacıyla kaleme alınmıştır. Eserde kâmil insan ve onun özellikleri, mürşid-i kâmil, nefis terbiyesi, güzel ahlâk, dünya ve makam sevgisi, kibir, kötü huylar, avam ve havas, nefis mertebeleri ile ilgili vb. konular işlenir. Bu konular ve daha birçok konu belirli zümreler üzerinden de işlenmektedir. Eserde meşayihin konulara dair hikâye ve kavillerine, edebî türde "mesnevî" ve "beyit" başlıklı şiirlere çokça yer verilmiştir. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Giriş] 1. Fasl: İtikat. 2. Fasl: Hakk’ın isim ve sıfatları. 1-5. Bab: Bazı büyük şeyhler, bu grup (ehlullah) arasında kullanılan lafızlar açıklaması, tevbe, mücahede, halvet ve uzlet. 6-10. Bab: Takva, vera‘, zühd, susma/samt, korku/havf. 11-15. Bab: Recâ, üzülme, açlık, huşu ve tevâzu, nefse karşı durma. 16-20. Bab: Haset, gıybet, kanaat, tevekkül, şükür. 21-25. Bab: Yakîn, sabır, murakabe, rızâ, kulluk. 26-30. Bab: İrade, istikamet, ihlâs, doğruluk, haya. 31-35. Bab: Özgürlük/hürriyet, zikir, fütüvvet, feraset, mizâç/huluk. 36-40. Bab: Savurganlık/cevr ve cömertlik/sehâ, çaba/gayret, velâyet, duâ, fakirlik. 41-45. Bab: Tasavvuf, edep, onların yolculuk esnasındaki hükümleri, arkadaşlık, tevhîd. 46-50. Bab: Onların dünyadan göçtükleri esnadaki halleri, marifet, muhabbet, şevk, şeyhlerin kalblerinin korunmuşluğu. 51-55. Bab: Semâ’, evliyanın kerâmetinin ispatı, kavmin rüyası, mürîdlere vasiyet/tavsiyeler. 3. Fasl: Mürîdi tebrik etme(nin zararları). 4. Fasl: Müridlerin (gözetmesi gereken) âdâb. 5-9. Fasl: Müridin özellikleri. |
| Notlar | DİA’da Mustafa Kara müellif hakkındaki ilgili maddesinde müellifin vefat tarihini 960(1553) olarak vermektedir. Ancak bu tarih Müellifin eserinde zikredilen olayın tarihinden çok öncedir. Dolayısıyla bu olayın vuku tarihi Müellifin vefatından sonra olması mümkün değildir. Bu itibarla Müellifin vefat tarihi olayın vuku’u tarihi veya sonrası olarak verilmiştir. (Detaylı bilgi için bk. Mustafa Kara, “Bâlî Efendi, Sofyalı, DİA, 1992, V, 20-21.). |
