| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 334 |
| Eser Adı | Esrâr-ı genc-i ma‘nâ |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Genc-i esrâr-ı ma‘nâ |
| Müellif Tam Künyesi | Muhammed b. Ahmed Şâban Nidâî el-Ankaravî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Şâban Nidâî; Nidâî; Nidâî Ankaravî |
| Yüzyıl (Hicri) | 10. |
| Yüzyıl (Miladi) | 16. |
| Vefat Tarihi Hicri | 975 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1567 |
| Dil | Türkçe |
| Kütüphane Adı | Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Nuruosmaniye |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 02270 |
| Varak Numarası | 1b-170b vr. |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | haz. Nuran Öztürk, Adana: Karahan Kitabevi, 2011. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Çeşitli dinî-tasavvufî-ahlâkî konuları ihtiva eden eser 950 (1543) yılında kaleme alınmıştır. Eser tasavvuf ve ahlâk konulu yirmiden fazla risâlesinin toplamından müteşekkildir. Konularının daha çok, hikâyelerle zikredildiği bu eser on bab içerisinde toplam yirmi dokuz hikâyeden müteşekkildir. Eserde çeşitli ahlâkî konularda nasihatlere yer verilmekte ve bunlar hikâyelerle anlatılmaktadır. Bu anlamda eser tasavvufî-ahlâkî bir nasihatnâmedir. Nitekim müellif eserinin daha ilk bölümüne başlamadan önce "nasihat budur sanâ…" diye başlayan bir beyiti zikrederek Hz. Peygamber'e salât ve selâm etmekten bahsetmektedir. Müellif ilk bölümden önce esere uzun bir giriş yapmakta ve burada ölüm, hayat, kişinin nefsini bilmesi, peygamber hayatlarından hikâyelere yer verilmektedir. Bunun yanında eserin telif nedeni, Hz. Âdem'e öğretilen on dokuz harf ve her haf için içerisinde ilgili harfin çokça yer aldığı kelimelerden oluşan dini, tasavvufî, ahlâkî sözlereden bir araya gelmiş bir bölüm yer almaktadır. Her bölüm sonunda "nesâyih" veya "nasihat" başlığı altında konuyla alâkalı nasihatler zikredilmektedir. Eserde dikkat çeken en önemli husus ise müellifinde "miraç" bahsinde ifade ettiği gibi, eserin Hz. Peygamber'in "doğumu/mevlid" ile başlayıp "mirac"ı ile son bulmasıdır. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Dibâce/[giriş] Sebeb-i telif Hurûf-u tehecci/Elifname 1. Bab: Birinci hikâye Hz. Peygamber’in doğumunun açıklanması: Hz. Peygamber’in ruhu akı, dört element hakkında; İkinci hikâye ricâl-ı ğayb: kalb, beş duyu, hızır a.s. Hakkında. Üçüncü hikâye kâmil mürid. 2. Bab: Birinci hikâye: Padişah hakkında. İkinci hikâye: Padişahın veziri hakkında; Üçüncü hikâye: Nakkaş ve mimarlar hakkında. 3. Bab: Birinci hikâye: Çoçuk(lar) hakkında: Birinci, ikinci ve üçüncü çocuk hakkında; cisim, nefs ve cân hakkında; İkinci hikâye: Güneş ve onun konumu; Üçüncü hikâye: Üçüncü that hakkında. 4. Bab: Birinci hikâye: Dört element hakkında. İkinci hikâye: Fasl … sel, âlem. Üçüncü hikâye: Yaratılış ve dört küre. 5. Bab: Birinci hikâye: Beş çocuk hakkında; İkinci hikâye: İnsanın menzili/konumu. 6. Bab: Birinci hikâye: Altı mahfil hakkında; İkinci hikâye: Ticaret yolları ve onun gerekliliklerini beyan hakkında (bu bölümde "temsîl-ı hikâye" başlığı altında "hoca" denilen kimselerde bulunması gereken bazı ahlâkî terimlere yer verilmiştir: ilim, amel, ihsan, doğruluk ve iman). Üçüncü hikâye: 7. Bab: Birinci hikâye: Müdebbirât: ayın, güneşi, mürih, müşteri, zuhal (feleklerinin) hizmetleri; İkinci hikâye: Ruh hakkında. 8. Bab: Birinci hikâye: Akıl hakkında. İkinci hikâye: Nefsin halleri: bu bölümde nefsin sekiz halinden söz edilmektedir.); Üçüncü hikâye: Nimetler hakkında: (bu bölümde ruhun gıdası olan toplam sekiz başlık alrında nimetler zikredilmiştir.). 9. Bab: Birinci hikâye: Aşk hakkında: (bu bölümde peygamberlerin aşklarından bahsetmektedir. İkinci hikâye: Dokuz âşık ve mâşuk ve onların birbirlerine olan muhabbetleri ve halleri; Üçüncü hikâye: Dokuz taifenin aralarında olan düşmanlığı dokuz vecihle açıklama. 10. Bab: Münafıkların halleri: Birinci hikâye: Münafık için on hususta korku söz konusu olup bunu 10’ar beyitle açıklama hakkında; İkinci hikâye: Allah’ın müminler için on hususta rahmeti/müjdesi söz konusu olup bunu on’ar beyitle açıklama hakkında [kasîde]: insanı bilmek, [Üçüncü hikâye]: Hz. Peygamber’in mirâc’ı hakkında [Hâtime]: Hikâyelerin yazılış amacı ve eserin on bab’a ayrılmasının nedenleri: müellif bu bölümünde eserini neden on bölümden oluşturduğunu on "delil"le açıklamaktadır.); eserin yazılış tarihi; eserin isminin veriliş nedeni; vasiyet; taksirât. |
| Eserin Telif Tarihi | 0950H |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. Ali Rıza Akbulut, “Hekim Şa’bân Nidâî’nin Eserleri”, Kaysuni-zâde Mehmed Efendi ve Ankara’lı Şair Hekim Nidai Kongresi Tebliğleri (14 Mart 1990: Kayseri), (haz. Ahmet Hulusi Köker, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıb Tarihi Enstitüsü, 1990, s. 66-95. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
