Telif

Tebyînü'l-mehârim

Yazar : Sinâneddin el-Amâsî

Detaylar

Katalog Türü Ahlak
Eser Numarası 360
Eser Adı Tebyînü'l-mehârim
Müellif Tam Künyesi Şeyhü'l-Harem Sinâneddin Yûsuf el-Amâsî
Müellif Bilinen Kısa Adı Sinâneddin el-Amâsî
Yüzyıl (Hicri) 10.
Yüzyıl (Miladi) 16.
Vefat Tarihi Hicri 1000
Vefat Tarihi Miladi 1591
Dil Arapça
Kütüphane Adı Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi
Koleksiyon Adı Kılıç Ali Paşa
Koleksiyon (Demirbaş) Numarası 00776
Varak Numarası 1b-330a vr.
Hattat-Müstensih Hüseyn b. Maksud b. el-Hâc Hasan
Yazma İstinsah Tarih 1000H
Yazı Türü Nesih
Eserin Türü Telif
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri Dinen haram sayılan fıkhî ve ahlâkî bazı konuların işlendiği bu eserde çeşitli alanlardaki dinî yasaklar tarif edilip konuyla alâkalı Kitab ve Sünnet'ten deliller ortaya konulmaktadır. Müellif bu anlamda büyük günahları zikrederek bunları detaylıca ele almaktadır. Eserinin girişinde ise, işlenen konuların kaynağı ve başlıkların tertibi hakkında şunları belirtir: "… Ve onu (bu kitabı) -fukahanın fetvalarında- haramlığa delâlet eden âyetlerin tertibi üzere, bablar şeklinde düzenledim". Müellifin de bu ifadesinde olduğu gibi konular ağırlıklı olarak fıhkî alanda haramlığa delâlet eden âyetler çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu konularda zikredilen hususlar dinî ahlâk anlamında da yanlış ve kötü davranışlardır. Esere bu açıdan bakıldığında dinî ahlâk alanına dair kötü vasıfları ve davranışları işleyen bir eser olma özelliğine de sahiptir. Eserde bu alanda yüze yakın bab başlıklı bölümler zikredilmiştir. Bölümlere ise ilgili konunun yer aldığı âyetler zikredilerek başlanır. Ferâğ kaydında müellifin bu eseri hicrî 980 yılında İstanbul’da telif ettiği belirtilmektedir.
Eserin Konu Başlıkları 1-5. Bab: Nifak, küfür, kibir, kişinin amelinin sözüyle çelişmesi, kadın erkek her müslümanın öğrenmesi gereken ilmin/bilgilerin terk edilmesi. 6-10. Bab: Sihir, şer‘in zorlunluluk dışında yenilmesinin haram kıldığı şeylerin yenilmesi, affettikten ve sulhten sonra katile düşmanlık beslemek, vasiyyeti değiştirme. 11-15. Bab: İtikafta iken hanımıyla ilişkiye girmenin haram olması, "bâtıl" malların yenilmesi, şâriin savaş esnasında öldürmeyi yasakladığı durumlar ve öldürmede düşmanlık(haddi aşıp şâriin öldürülmesini yasakladığı kimseleri öldürme), nefsi tehlikeye atmak. 16-20. Bab: Hacda günah işleme, münakaşada bulunma, içki/şarab ve fal okları/meysir, hayız esnasında hanımıyla ilişkiye girme, yemîn-i gāmûs, …. 21-25. Bab: …, …, Bir erkeğin üç boşamadan sonra, bir başka erkekle evlenip kendisine helâl olmadan önce o kadınla evlenmesinin haram olması, kocanın hanımını (ona) zarar vermek için tutmasının haramlığı. 26-30. Bab: Ehl-i zimme'yi müslüman olması için zorlamanın haramlığı, minnet altında bırakarak ve eziyet vererek sadakaların geçersiz kılma, riya, fâiz, katib ve şahide zarar vermenin haramlığı. 31-35. Bab: Gerçeği/şahade gizleme, kalbi günaha zorlamak, müteşabih âyetlerin zahir manalarıyla insanlar arasında fitne çıkarmak, kâfirleri dost edinme, haccı terketme, ğulûl/kin, nefret. 36-40. Bab: Ğanimet paylaştırılamadan önce ondan bir şeyler alma/çalma, cimrilik, ilmi gizleme, yetimlerin mallarını zulmederek yeme, evlenilmesi haram olanlar. 41-45. Bab: Büyük günahlar, haset, içkili iken namaza yaklaşma ve cünüp iken mescide girme, kişinin kendini ve başkasını cedel ve hileyle temize çıkarması, kötü şefaat. 46-50. Bab: Bir mümini kasten öldürme, hicreti terketme, insanlardan korkmaktan dolayı günahları terketme, bühtân/iftira atmak, Allah’ın yarattığı (şeklin aksine bir) şeyi değiştirme. 51-55. Bab: Kadınlar arasında ayrım gözetmeme/terkü’l-kısım beyne’n-nisâ, günah ve düşmanlıkta yardımlaşma, yol kesme, hırsızlık, rüşvet yeme. 56-60. Bab: Kötülüğü yasaklamayı, avlanılması yasak olan bir (canlıyı) öldürme, kâfirlerin putlarına sövülmesinin yasaklanması, …., dalâlete düşmüş ehl-i kıbleden fırkalar. 61-65. Bab: İsraf, livata, günahta ısrar edip tevbe etmeyen ve bağışlanırım diyen kimsenin kötülenmesi, ilmin övülüp dünyanın kötülenmesi ve ilmin karşılığını alma, emanete ihanet etme. 66-70. Bab: Ucub, kâfirin mescid-i haram ve diğer mescidlere girmesi, zekâtı vermeyenler için tehditler, kâfirler için istiğfarın neyhedilmesi, niyet ve ihlâs. 71-75. Bab: Zulüm ve zulme meyletme, tul-i emel ve hırs, anne-babaya itaat etmemek, zina, miktar ve ölçü. 76-80. Bab: Namazı terketme, …, …, raks, sıla-i raimi kesme, günahlara tevbe etmeyi terketme ve tevbenin keyfiyyeti. 81-85. Bab: Gıybet, zıhar, mübah bir şeyi haram kılmanın yasaklanması, nemîme/koğuculuk, kahr.
Eserin Telif Tarihi 0980H
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) Dinî,Tasavvufî Ahlâk