| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 369 |
| Eser Adı | Mir’âtü'l-ahlâk |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Mişkâkü’l-eşvâk; Mir’atü’l-eşvâk; Mirkâtü’l-eşvâk |
| Müellif Tam Künyesi | Şemseddin Ahmed b. Muhammed b. Ârif ez-Zîlî es-Sivâsî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Şemseddin es-Sivâsî |
| Yüzyıl (Hicri) | 10. |
| Yüzyıl (Miladi) | 16. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1006 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1598 |
| Dil | Türkçe |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Antalya Tekelioğlu |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 00401 |
| Varak Numarası | 1b-158a vr. |
| Yazma İstinsah Tarih | 1060H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | haz. Birgül Toker, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Mişkâkü’l-eşvâk, Mir’atü’l-eşvâk, Mirkātü’l-eşvâk birçok adla da müsemma olan eser edebî üslûpla nazım şeklinde kaleme alınan mesnevî türü eserler içerisine de dahil edilebilir. Ahlâk alanı açısından tasavvufî konu ve esasları ihtiva eden "dinî tasavvufî muhtevalı bir nasihatnâme" türü eserdir. Eser ve içeriği hakkında doktora çalışması yapmış Birgül Toker şunları söylemektedir: "Mir’âtü’l-ahlâk’ta mesneviyi oluşturan esas kısım iyi ahlâkın ve kötü ahlâkın özelliklerinin işlendiği bâb ve fasıllardır. Şair, mukaddimede bu bâbve fasıl ayrımını nasıl yaptığını anlatır: İnsan vücudu, çeşitli dükkânların bir arada bulunduğu bir çarşıdır. Çarşının sağındaki ahlâk-ı hamîde dükkânlarında ilim ve hikmet, iyi kimseler tarafından alınıp satılır. Sol taraftaki evsâf-ı zemîmenin ahlâksız kişilerinde ise kötülük ve cehâlet, alış verişin malzemesidir. Birbirine düşman olan bu iki taraf sürekli harp hâlindedir. Ahlâk-ı hamîdenin başında akıl ve ruh; evsâf-ı zemîmenin başında nefisve hevâ komutandır. Her komutanın hizmetinde onar "beg" vardır. Şairin "beg" olarak nitelendirdiği, Mir’âtü’l-ahlâk’ta konuyu ele alarak işlediği bölümlerdir. Şair, her birinin ayrı adı olduğunu ve bunları teker teker açıklayacağını belirtir. Eserde, ahlâkın iyi vasıfları önce ele alınarak işlenmiştir. Devamında ise, bu iyi özelliğin tersi olarak bilinen huy ele alınmıştır. Şair, her bâb ve fasılda yer alan ahlâk vasfını tarif eder, özelliklerini sıralar, bu vasıf hakkında öncelikle âyet ve hadisten iktibaslar yapar. İktibasta bulunacağını belirten şair, iktibası genelde Arapça tam metin hâlinde aktarır ve bunların anlamını açıklar. Nadiren anlam açıklanmamıştır". "Herhangi bir alt başlık verilmeden Arapça iki beyitle başlayan yirmi iki beyit "Tevhîd" mahiyetindedir. Şair ayrıca "Tevhîd" olduğunu bildirerek ikinci bir Manzûme daha yazmıştır. Değişik vezinlerde kaleme alınan üç "naat"ı, dört halifenin ve Hz. Peygamber’in ashâbının övüldüğü "medhiye" takip eder. Mir’âtü’l-ahlâk’ın tanıtıldığı mukaddime ile giriş bölümü bitirilir ve konunun işlendiği bölüme geçiş yapılır. Her bâb ve fasıl, kendi içinde farklı sayıda alt başlık kullanılarak açıklanmıştır. Şair, bâb içerisinde farklı bir bölüme geçeceğinde çok genel bir başlık olan "vasl"ı kullanır. Bitiş bölümünde ise "na’t" ve "hâtimetü’l-kitâb" bulunmaktadır." |
| Eserin Konu Başlıkları | Besmelenin vasfı, hamdelenin vasfı, münâcât, tevhîd, naat, hasb-i hâl, sebeb-i telîf, Sultan II. Selim’e medhiye. 1-5. Ikd: Tefekkür, tevekkül ve kanaat, uzlet, sabır, aşk. 6-10. Ikd: İlim tahsili, kibir, cömertlik, dünya malına düşkünlük, konuşma âdâbı. 11-15. Ikd: Cenab-ı Hakk'ın her işte fâil-i mutlak olduğu, adalet, doğruluğun fazileti ve yalan söylemenin kötülüğü, nefsinin arzularına uyanlar ve onları bilgi ve Allah yoluna ileten-yönelten mürşitler, hamd ve şükrün gerekliliği. 16-20. Ikd: Çok yemenin zararları/Allah’ın teşvikiyle helâl yeme, çok uyumanın zararları, dünyevî arzular için çabalarken ibadeti ihmal etmenin yanlışlığı, tembelliği tevekkül zanneden cahillerin durumu, dünyaya kananların nedâmeti/pişmanlığı. |
| Eserin Telif Tarihi | 0977H |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. Ömer Aldanmaz, Şemseddin Sivasi’nin Mir’âtü’l-ahlâk ve Mirkatü’l-Eşvâk Adlı Mesnevisi (İnceleme-Tenkitli Metin), (yüksek lisans tezi), Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi SBE, 2001.; Birgül Toker, “Şemseddin-i Sivasî’nin Mir’âtü’l-Ahlâk Adlı Mesnevisinin Tenkidli Metni ve incelenmesi”, (doktora tezi), Selçuk Üniversitesi SBE, 2003. ; Birgül Toker, “Şemseddin-i Sivasî ve Mir’âtü’l-Ahlâk Adlı Mesnevisi”, Konya Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmalan Dergisi, sy. 15, 2004, 433-456. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
