Şerh

Saâdetnâme

Yazar : Şem‘i Efendi

Detaylar

Katalog Türü Ahlak
Eser Numarası 376
Eser Adı Saâdetnâme
Eserin Anılan Diğer İsimleri Şerh-i pend-i attâr
Müellif Tam Künyesi Şem‘ullah Mustafa b. Muhammed el-İstanbulî
Müellif Bilinen Kısa Adı Şem‘i Efendi
Yüzyıl (Hicri) 10.
Yüzyıl (Miladi) 16.
Vefat Tarihi Hicri 1011
Vefat Tarihi Miladi 1602
Dil Türkçe
Kütüphane Adı Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi
Koleksiyon Adı İzmir
Koleksiyon (Demirbaş) Numarası 00560
Varak Numarası 178b-229a vr.
Hattat-Müstensih Ali b. Abdullah b. es-Seyyid Mustafa Hakkar
Yazma İstinsah Tarih 1183H
Yazı Türü Nesih
Eserin Türü Şerh
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri Şerh-i Pend-i Attâr olarak da bilinen bu eser Ferîdüddin el-Attâr’ın Pendnâme adlı eserinin şerhi olan bu eser 996(1588) yılında kaleme alınmıştır. Müellif eseri Sultan III. Murad’ın yakınlarından Zeyrek Ağa’ya ithaf etmiştir. Eser dünyada kendisine uyulduğunda ahiret saâdetine/mutluluğuna ulaştırması amacıyla kaleme alınmıştır. Nitekim müellif, eserinin adını bu amaçla "Saâdetnema" olarak adlandırmıştır. Bunun yanında onu şerhetmeyi tercih etmesindeki asıl neden ise müellifin (Pendnâme)'nin nüktelerinin mânalarını ortaya çıkarma, müşkillerini çözme ve anlaşılması anlamında hiç zorluk yaşanmaması amacı gütmesidir. Müellif eserinin girişinde Pendnâme şarihlerinden olan Ömer b. Hüseyin’e atıfta bulunarak onun bu eser hakkındaki sözlerine yer verir. Ayrıca müellif şerhini yaptığı eser hakkında onun isminin Pendnâme olduğunu ancak hakikatte onu "mutluluğun kimyası" anlamına gelen "kimya-yı saâdet" olarak gördüğünü belirtmektedir. Belirli mısralar verildikten sonra açıklayıcı ara cümleler halinde bunların şerhi yapılmaktadır. Bu anlamda müellif kelime kelime şerh tekniğini tercih etmemiştir. Metni Türkçe olarak kaleme alınan eserde bölüm başlıkları ise "Farsça"verilmiştir. Eserde çokça âyet, hadis ve peygamber kıssalarına; mesnevi, şiir, beyit vb. manzum edebî türlerine yer verilmektedir.
Eserin Konu Başlıkları [Giriş] Naat, eserin telif sebebi, imamların menakıpları. [Konular] 1-5. Nefs-i emmâre, günaha karşı özür dileme, ahlâk-ı hamîde, sağlığın sebeplerinin izahı, susma/sükût. 6-10. Dervişlik vasfı ve dervişleri sevme, bedbaht kimsenin vasıfları, riyazet, mücahede. 11-15. Sabır, ilim, kötü vasıflar, [dünya sevgisi], pis kimselerin vasıfları. 16-20. Şükür, ziyneti terketme, eblehin vasıfları, akıbet, nasihat. 21-25. Zikrullah, kadınlar ve çocukların vasıfları, ömrü uzatan şeyler, ömrü azaltan şeyler, imanın alâmetleri. 26-30. [İzzet, ırz, vakar], diri olanlar/zindegân, düşmanlık, izzet, uygun eş/dost/arkadaş. 31-35. Saâdet ehli, doğruluk, emanet, cömertlik, kahrı terketme, vefasızlık. 36-40. Marifetullahı tahsil, verâ, hizmet, misafire hürmet, ahmakların alâmetleri. 41-45. Fasık, şakî, kanaat, şeytanın fiilleri, münafıkın vasıfları 46-50. Takva, nimete şükür, sadakanın fazileti, nasihatler, sabırın faydaları 51-56. Tecrid ve tefrid, sıla-i rahim, fütüvvet, fakir, gaflete karşı uyanık olma vb.
Eserin Telif Tarihi 0996H
Notlar Şem‘î Efendi kütüphane kataloglarında ve bazı bibliyografik çalışmalarda Prizrenli Şem‘î ile karıştırılmış ve müellifin bazı eserlerinde olduğu gibi bu eser de Prizrenli Şem‘î’ye nispet edilmiştir. Ancak eserin müellifi Osmanlı âlimi, devlet erkanıyla münasebeti olan, kaynaklarda ise kendisinden “Mesnevî şârihi” olarak bahsedilen ve eserlerinde sadece Şem‘î mahlasını kullanan Şem‘î Şem‘ullah’tır. Detaylı bilgi için bk. Şeyda Öztürk, “Şem‘î” DİA, XXXVIII, 503-504.
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) Dinî,Tasavvufî Ahlâk