| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser İbn Sînâ’nın el-Kasîdetü'n-nefsiyye, el-Kasîdetü'r-rûhâniyye, el-Kasîdetü'r-rûhiyye ve el-Kasîdetü’l-ayniyyeti’r-rûhiyye adlarıyla da anılan ve yirmi beyitten müteşekkil eserinin şerhidir. İbn Sînâ’nın eserinin "Ayniyye" olarak isimlendirilmesinin nedeni ise her beytin son kelimesinin "ayın/ع" harfiyle bitmesinden dolayıdır. Müellifin bu eseri diğer eserlere nazaran daha hacimli ve müstakil bir eser hüviyetinde kendinî gösteren bir eserdir. Müellif eserin bir bölümünü (giriş) İbn Sinâ’nın hayatından ve onun eserlerine ayırmıştır. Daha sonra ise mukaddime kısmında "ikinci giriş" mahiyetinde şerhettiği eser ve ilgili konu hakkında çeşitli mülahazalarda bulunmuştur. Bu bölümden sonra "tenbîhât" adlı yirmi ikibaşlık altında nefis, nefis-ruhun mahiyet, nefsin kuvveleri, nefis-beden ilişkisi, nefsin bedenden ayrılması, nefsin mutluluğu vb. konuları işlenmektedir. Bu bölümden sonra ise metnin şerhinin yer aldığı kısım gelmektedir. Müellif eseri şerhederken öncelikle bir beyte yer vermekte, sonrasında ise o beytin kelimelerinin sözlük anlamlarının verildiği "el-luga" bölümü yer almaktadır. Bu başlığın akabinde "el-i’râb" kısmıyla metnin dil bilgisi tahlillerine, sonrasında ise "el-ma’nâ" başlığı altında metnin felsefî tahlillerine yer vermektedir. Matbu nüshadan farklı olarak Süleymaniye Ktp., Esad Efendi nr.1234 nüshada eserin sona ermesinden sonra "üç matlab" adlı bölüm yer almaktadır. Birinci "matlab"da İbn Sînâ’nın Risâle fi’t-tayr; ikincisinde Risâle fi’l-Mebde’ fi’l-meâd adlı risâle; üçüncü bölümde ise "fî şerhi hadîsi’n-nâsü yenâmü fe-izâ mâtû intebihû.." adlı Hz. Peygamber'in uyku ve ölümle alâkalı hadisinin şerhinin yapıldığı bir "risâle" yer almaktadır. Bu bölümlerin akabinde müellifin "fe-ekūl" şeklinde başladığı: insan, cismânî alem, uykunun hakikati, ölümün hakikati başlıklarının yer aldığı dört fasıl ve "insan, uyku, ölüm ve sona erme -kelimelerinin- mânası sana zahir olduğuna göre "nâsü yenâm" hadisinden murad edilenin açıklamasına başlayabiliriz" diye ifade ettiği ve üçüncü "matlab"da verilen konu hakkındaki düşüncelerine yer verdiği (5.) fasıl gelmektedir. Bu fasıldan sonra ise "nazar ve mükâşefe ehli, tehvid ehli ile muhavvide ârız olan ölüm ve hayat" adlı başlıkların yer aldığı (6, 7 ve 8.) fasıllara yer verilmektedir. Genel anlamda ise eserde nefis-beden ilişkisi, irade, insan ruhunun dünyaya gelişi ve bedenle ilişkisi, ilk esnada geldiği yere geri dönmek istemesi ve bedenle ilişkisine alışamaması, sonrasında ise alıştığı bedeni terketmekte zorlanması, nefsin mutluluğu, son olarak ise nefsin geldiği aleme döndüğünde ordaki hali/nefsin öldükten sonraki durumu vb. konular "güvercin" sembolü üzerinden anlatılmaktadır. |
