| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Dîvân-ı Seyyidî/Seydî içerisinde 3. eseri teşkil eden ve Manzûme fi'l-ahlâk olarak da anılan bu eser itikâdî-ahlâkî konulara yer vermektedir. Özellikle ahlâk konularında ahlâk-ı zemime ve ahlâk-ı hamide bölümlerinde felsefî ahlâk türü eserlerde işlenen fazilet ve rezîletler zikredilmiştir. Bu bölümde iyi ve kötü ahlâkın ihtiva ettiği hasletler verilip mensur olarak bunların tanımları yapılmıştır. Müellif eserinin girişindeki son beyitlerde Tarîkat-ı Muhammediye sahibi İmam Birgivî’nin de adını zikrederek onun bildirdiği "yedi kötü ahlâk"tan bahsetmek istediğini belirtir. Bunlar, küfür, cimrilik, israf, riyâ, kibir, haset, bid‘attir. Esere öncelikle bu kötü ahlâkî vasıflarla başlamış, sonrasında ise çeşitli ahlâk konuları da işlemiştir. Buna göre eserin ilk bölümlerinde, küfür, bid‘at, kibir ve riyâ konularını ayrı ayrı başlıklar halinde; sonraki bölümde ise "ahlâk-ı selâse ale’l-cumhûr" başlığı altında alt başlıklar halinde, israf; cimrilik/buhl, haset konuları işlenmektedir. Bu başlıklardan sonra ise afetler, haklar, ahlâk muhtevalı âyet ve hadisler, nasihatler, edep kuralları, melekler, kadın hakları vb. konuları işlenmektedir. Afetler bölümünde müellif 496 afetten söz ederek bunları hıfzedenin daima her işinin âsan ve yüzünün âk olacağını belirtmektedir. Eserin son kısmında ise çeşitli şekiller içerisinde bazı ahlâkî kavramların ontolojik ve epistemolojik anlamda tahlil ve tasnifine yer verilmiştir. Bunlardan biri de ortasında "adl-i istikamet" adlı gövdenin yer aldığı sağ ve sol tarafları da verilen bir ağaç figürüdür. Müellif her başlığın son beyitlerinde kendi mahlasına yer vermektedir. |
| Eserin Konu Başlıkları | 1-5. Küfür, bid‘at, riyâ, kibir, ahlâk-zemime: küfür, cehl, havf, riya,., ahlâk-ı hamîde: iman, itikad, ihlâs, tevazu, .... 6-10. İsraf, cimrilik/buhl, haset, dokuz uzvun afetleri: gözün farzları, sekiz uzvun afetleri. 11-15. İhtimam gösterilmesi zorunlu/elzem olan afetler, gıybet, mina’, geçim/maaş’a teallük eden ve etmeyen şeyler hakkında, devamlı ibadetler/müteaddiyyi ve’l-kasira, susmaktan kaynaklı afetler. 16-20. Kulağın afetleri, arızî durumlardan kaynaklı afetler, Fasl: Gözün afetleri, elin afetleri, karnın afetleri. 21-25. Cinsel uzvun afetleri, ayakların afetleri, muşahhas bir uzva has olmaksızın tüm bedenin afetleri. 26-30. Allah’ın, kulların ve canlıların/hayvanların hakları, Kur’ân’da zikredilen peygamberlerin isimlerini saymanın zorunluluğu, kabrin halleri hakkındaki hadisler, dünyanın kendisiyle süslendiği şeyler. 31-35. Nasihatler; hikâye; Allah’ın, peygamber ve onun halifelerinin sözleri; insanların mertebeleri; rızık. 36-40. Sabır, ölüm, yeme halleri, farz, sünnet, müstehab, mekruh, münâcât, bayramlar. 41-45. Gafil nefsin hitabı ve cahilin şiiri, bu zamanda ihvan için düşünülmesi gereken şeylerin hakkı/hakku mâ lezime tefekkür li-ihvân fî hâza’z-zamân, hicrî 1092 yılında İstanbul yollarında harabeler/bozukluklar, ateşin haram olduğu üç göz, sahabe, tabiîn ve müçtehid âlimlerin namazı terk edenler için söyledikleri sözler. 46-51. Harikulâde, iman ve İslâm’ın zevâli, beş meleğin inmesi-nasihatler, kadın hakları konusunda on sıfat ve Gazzâlî’nin Nasîhatü’l-mülûk’ü, kırk hediye, her sabah imanı kalpten almayı isteyen dört düşman hakkında. Eser, "Hiç olmaz de zuhur ide budur Seyyidî âh." beyti ile son bulmaktadır. |
