| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Nizâmî’nin Mahzenü'l-esrâr'ına nazîre olarak yazılan bu eser 743'te (1342) tamamlanmıştır. Müellif eseri Hoca Şemseddin Mahmûd b. Sain'e ithaf etmiştir. Tasavvufî, ahlâkî konuları işleyen bu eser bir [dibâce], naât, medh, nazm-ı kitâb, sebeb-i tertîb-i nazm ve sıfât-ı reyyâhîn, yirmi makale ve bir hâtime-i kitâb'tan ve toplam 1867 beyitten müteşekkildir. Eserde kıt'a, mesnevî, hikaye vb. edebî türlere de çokça yer verilmiştir. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Dîbâce], münâcaat, naât, medh-i Hoca Şemseddin Mahmûd b. Sain, Nazm-ı kitâb, sebeb-i tertib kitâb. 1.-5. Makale: Sözün(yaratılışın) hakikati ve onun mertebeleri, evliyanın makamları ve Allah’a yakın olanların vasıfları, beşeri mertebeler ve insanın fazileti, tenbih, tazim, tehdid vb. hakkında, olayların dönüşmesi/devrimi/dünyada meydana gelen olaylar. 6.-10. Makale: Nefs ve şân’ın ahvâli, tevhid makamı, “aşk ayeti/aşkın işaretleri”nin izahı ve mahiyeti, ifrat mertebesinin isbatı, dünya lezzetlerini terketme, tefekkür …, 11.-15. Makale: ilişkileri kesme ve engelleri aşmak, aşk mertebesinin kemali ve onun halleri, akıl ve hayânın izahı ve bunların keyfiyeti, hükümdarlara nasîhatler, … 16.-20. Makale: …, rızık, tama’ ve insanın cibilliyeti, aklın kusuru, ziyafet adâbı(şartı). [Hâtime]: Hatm-i kitâb ber zikr-i Sultâni’l-meşâyih Ebû İshâk Şehriyar el-Kâzerûnî "Eserde yer alan hikâyelerde işlenen konular ise şöyledir: 1-5. (Bir işe) ehil olmanın ve aklın önemi, şeyh Cüneyd-i Bağdâdî ve Şiblî menkıbesi, Şiblî'nin Cüneyd'e cevabı, gaflet, tevazu. 6-9. Kibir, Hz. Peygamber'in, torunu Hz. Hasan ile ilgili bir hikâyesi, evliyadan biri eliyle haramî birinin kurtarılması, şairin rüyası. 10-13. İskender ile Aristo'nun konuşması, Hz. Ömer ile ihtiyâr bir çalgıcının hikâyesi, Hasan-ı Basrî ile Râbiatü’l-Adeviyye’nin konuşması, peygamberlik hakkında sorulan soruya Aristo'nun verdiği cevap. 14-20. Bir kocakarının Melikşah ile hikâyesi, Tay kabilesinin cömertliği, kibir ve tevazu, keklik ile üveyik (kuşu)nun hikâyesi, akıl ve bilgelik." |
