| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 617 |
| Eser Adı | Şerh tarîkatü'l-muhammediye |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Şerh Tarîkatü'l-muhammediye |
| Müellif Tam Künyesi | Muhammed b. Molla Ebi Bekr b. Molla Muhammed b. Molla Süleymân el-Kürdî es-Sührânî el-Elmevânî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Mollazâde |
| Yüzyıl (Hicri) | 11. |
| Yüzyıl (Miladi) | 17. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1066 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1656 |
| Dil | Arapça |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Fatih |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 02694 |
| Varak Numarası | 1b-501b |
| Hattat-Müstensih | Şeyh Çelebî Muhammed b. İsmâîl |
| Yazma Kayıt Yeri | Bursa |
| Yazma İstinsah Tarih | 1065 |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Şerh |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser Muhyiddin Muhammed b. Pîr Ali el-Hanefî el-Birgivî (ö. 981/1573)’nin et-Tarîkatu’l-Muhammediyye ve Sîretü’l-Ahmediyye adlı eserinin şerhidir. Eseri diğer şerhlerden farkı ise şârih bu eserinde ehl-i şerîat ve ehl-i tarîkatin arasını uzlaştırmak ve tahkîk etmeyi amaçlamıştır. Nitekim eser "kitâbu't-tahkîk ve't-tevfîk beyne ehli'ş-şer' ve ehli't-tarîk" şeklinde de isimlendirilimiştir. Şârih eserinin girişinde et-Tarîkatu’l-Muhammediyye adlı bir eserle karşılaştığını ve onun nafileler ve farzlar hususunda faziletlerin tüm sınıflarını topladığını, kaçınılması gereken haramlar ve reziletler ile selefin ahlâkına dair malumatı içerdiğini belirtmektedir. Ancak iki zümrenin aldandığından bahsederek bunların doğru istikametten ve ferasetten saptığına, cevr ve inada kapıldıklarına değinir. Biri hayır ve şerri, zararlı ve faydalıyı ayır edemeyen mukallid alimdir. Ki ona göre bunlar bu kitapta munhasır olarak dinin metin/sağlam olduğunu ve şeriatın ise açık olduğunu zannettiler. Diğeri ise kendilerinde şeriat ve tarîkat bilgisi /ilmi olmayan cahil sûfîlerdir. Bunlar ise bu kitapta olanların tümünün bâtıl olup, sözlerinin ise atıl olduğunu zannettiler. İşte şârih bu iki kısım zümresiyle bir araya geldiğini, dört mezhep uleması meclislerine iştirak ettiğini belirtir. Özellikle fıkıhta ictihad mertabesine eriştiğini bu inad ve cevr ehlinden alıntılanan bazı hususları mutalaa ettiğini ifade eder. Ancak şârih bazı sâiklerin onu İstanbul'a ittiğini ve orada bazı büyük alimlerin ve meşâyih-i kiramın toplandığını belirterek bu toplantıya katılır. Orada konuşma esnasında kendisinden et-Tarîkatu’l-Muhammediyye adlı eseri şerh etmesini isterler. şârih bunun daha önce ona keşf olduğunu ve bununla ilgili bir rüya gördüğünü anlatır. Rüyasında kendisine "niçin bir kitap telif etmiyorsun" dendiğinde şârih nasıl telif edeceğini ifade eder ve akabinde (o kimse) bir kalem, kağıt getirip birşeyler yazaraken o esnada "işte böyle yaz" şeklinde cevap verir. Bundan sonra şârih bunun şerhi ortaya çıkarmak için bir sebep olduğunu dile getirerek, bazı müşkilatlı konuları izah eden, ondaki işaret ve gizemi keşfeden, ibareler ve lafızlardaki karmaşıklığı ortaya çıkaran bir şerh yazmayı istediğini belirtir. Özellikle de ehl-i keşf ve kerâmete karşı eleştirilerin yer aldığı konuları izah etmeye çalışır. Nitekim şârih eserinde özellikle hadis kaynakları ve fıkıh uleması ile meşâyihin görüşlerine çokça yer vermektedir. Ancak eserde tarâkat erbâbının, ehl-i tasavvufun şer'-i şerîfi mizan kabul etmesi gerektiği üzerinde durulduğu görülmektedir. Genel olarak ise eserde ağırlıklı olarak Kitap (Kur’ân-ı Kerîm) ve Sünnet kaynaklı itikadî, fıkhî, tasavvufî ve ahlâkî konular işlenmektedir. Bunun yanında bu konuda çeşitli müelliflerin görüşlerinden de istifade edilmiştir. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Mukaddime] 1. Bab: Kitab(Kur'ân-ı Kerîm) ve sünnete sarılma: 1. Fasl: İ‘tisam: 1. Nev‘: Kitâb’a sarılmak, 2. Nev‘: Sünnete sarılmak. 2. Fasl: Bid‘atin izahı [ve zararları, bid‘atler]. 3. Fasl: İktisâd-ı amel [amelde itidal üzerine olmak] 2. Bab: [Şerîat-i Muhammediye'de] önemli hususlar. 1. Fasl: Ehl-i sünnet ve'l-cemaat itikadı üzerine inancı tashih etme [Maturidiyye akaidi]. 2. Fasl: Kendisiyle amel edilmesi gerek ilimler: 1. Nev‘: Emredilenler: Farz-ı ayn ve farz-ı kifaye olanlar: Tefsir, hadis, fıkıh. 2. Nev‘: Öğrenilmesi yasaklanan ilimler/faydasız ilimler: Kelam, ilm-i nücûm, cedel ve münazara. 3. Nev‘: Faydalı ilimlerden mendub olanlar: Tıp ilmi. 3. Fasl: Takvâ: 1. Nev‘: Takvânın fazileti. 2. Nev‘: Takvânın izahı. 3. Nev‘: [Takvâ hakkında sözün özü]: riyâ ve onunla ilgili hükümler, riyâ ve ihlâs, ahlâk-ı zemime, riyânın tedavisi vb. 1-4. Sınıf: Kalbin kerih gördükleri ve onun afatleri: mizacın izahı, kaynağı, kötü olduğunda tedavisi ve iyi olduğunda ise muhafazası, ahlâk, dilin afetleri: dili korumanın zorunluluğu ve onun afetleri, kulağın afetleri, gözün afetleri. 5-9. Sınıf: Elin afetleri, karnın afetleri, cinsel uzvun afetleri, ayakların afeti, belirli bir organa has olmaksızın bedenin afetleri. 3. Bab: Takvâ ve vera‘dan olan ve takvâdan olmadığı halde ondan zannedilen bazı durumların izahı. 1. Fasl: Temizlik ve pislik durumlarında [aşırı] titiz davranma. 1. Nev‘: Temizlik durumlarında [aşırı] titiz [olmanın gereksizliği]: 1-2. Sınıf: [Bu konuda] Hz. Peygamber ve ashaptan varid olanlar, Hanefî imamlarımızdan varid olanlar. 2. Nev‘: Vesvesin kötülüğü ve afetleri. 3. Nev‘: Vesvesenin tedâvisi. 4. Nev‘: Fukahânın taharet hususundaki ihtilafları ve Hanefîler’e göre (bu konudaki) genel ilkeler. 2. Fasl: Verâ ve vazife ehlinin yemeğinden sakınmak. 3. Fasl: Sonradan ortaya çıkan bazı yanlış hususlar. |
| Eserin Telif Tarihi | Ramazan 1058H |
| Notlar | 1. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi nr. 03523-012'de 107b-113a varakları arasında yer alan ve hicrî 1140 yılında istinsah edilmiş olan Şerhu et-Tarîkatü'l-Muhammediye(Şerhu Tarîkat (el-Fasli's-sâlis)), adlı eser metin içerisinde Kürdî Muhammed Efendi adlı bir şahsa nispet edilmiştir. İlk bakılta müstakil bir risaleyi andıran bu metin yapılan kıyaslama sonucu Muhammed b. Molla Ebi Bekr b. Molla Muhammed b. Molla Süleymân el-Kürdî es-Sührânî'nin Şerh Tarîkatü'l-Muhammediye adlı eserinin son bölümü olduğu anlaşılmıştır. İki nüshada da et-Tarîkatu’l-Muhammediyye ve Sîretü’l-Ahmediyye adlı eserin "3. Bâb'ının üçüncü faslı"nın metninin şerhi yer almaktadır. Bu fasıl "sonradan ortaya çıkan bazı yanlış hususlar" hakkındadır. Şarih bu bölümün metnine yer verdikten sonra "أقول" diyerek şerhe, ilk olarak bu makamdaki bu sözün hakikatını keşfetmek/ona vakıf olmak istediğini belirterek giriş yapar. Sonrasında ise ibadetlerin sadece mal veya beden ile ve yahut da her ikisi ile(mal ve beden) yapılanları zikreder. "Ve'l-hâsıl" başlığı altında son kısımda bu kitabının hakikatte tarîkat ehli ve şeriat ehlinin arasını uzlaştırmak olduğunu ifade eder. 2. Fatih nr. 02694 nüshasının ferağ kaydına göre (501b vr.) nüsha müellif nüshasından istinsah edilmiştir. 3. "... et-Tarîkatu’l-Muhammediyye adlı bir eserle karşılaştığını ve onun nafileler ve farzlar hususunda faziletlerin tüm sınıflarını topladığını, kaçınılması gereken haramlar ve reziletler ile selefin ahlâkına dair malumatı içerdiğini..." şeklindeki ifadeler hususunda: Hüseyin b. Ali el-Çatalcâvî el-Hanefî en-Nakşîbendî (ö. 1230/1814'den Sonra) Hüseyniyye adıyla da bilinen Şerhu et-Tarîkatü'l-Muhammediye adlı eserinde bir kaç kelime farkla bu ibarelerle eseri vasfeder. Detaylı bilgi için bk. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi Nuruosmaniye nr. 02443'te varak 1b. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
