| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 661 |
| Eser Adı | Risâle fî mes'eleti'l-ihtiyârati'l-cüz'iyye |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Risâle fî mes'eleti'l-ihtiyârati'l-cüz'iyye ve'l-idrâkâti'l-kalbiyye; Risâle-i irâde-i cüz'iyye |
| Müellif Tam Künyesi | Davud b. Muhammed el-Karsî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Dâvûd el-Karsî, Dâvûd Efendi. |
| Yüzyıl (Hicri) | 12. |
| Yüzyıl (Miladi) | 18. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1169 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1759 |
| Dil | Arapça |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Çelebî Abdullah |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 00387-00 |
| Varak Numarası | 112b-123a vr. |
| Hattat-Müstensih | Mustafa b. İbrâhîm |
| Yazma İstinsah Tarih | 1158H |
| Yazı Türü | Nesih |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Baskısı | İstanbul: Bolulu İbrâhîm Efendi Matbaasıi 1312, s. 11-34. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Kulların fiilleri meselesini ithiyâr-ı cüz'î, irâde, fiillerin kaynağı vb. konular çervesinde, diğer görüşlere nazaran daha çok yaygın olan dört mezhebe/görüş göre işleyen bir eserdir. Müellif aslında bu mesele hakkında toplma yedi görüşün olduğunu ancak üçünün çok yaygın/meşhur olmadığını ki bunlarında bu yaygın görüşler altına indirgenebileceğini ifade eder. Bu itibarla konu hakkında oldukça fazla farklı şahısların görüşleri olmasına rağmen eserinde bunları zikretmeyi de ihmal etmeden görüşleri dört başlıkta toplamıştır. Eserinin girişinde "ihtiyârü'l-cüz'î ve'l-irâdâtü'l-kalbiyye" meselesinden usul ilminin en önemli meselerinden biri olarak bahseden müellif herhangi bir kitapta bu konunun müstakil ve tam olarak açıklanmadığı bundan dolayı latif ve kıymetli bir risâlede bu meseleyi izah edip tahkik etmek istediğini belirtir. Devamında ise Vezir Ahmed Paşa b. Osman Paşa'nın(Basra valisi görevinde iken şehit edilen Osmanpaşazâde Ahmed Paşa) zor ve problemli meseleler üzerinde durmakta olduğunu ifade ederek "ihtiyârü'l-cüz'î ve'l-irâdâtü'l-kalbiyye" meselesini (ona) ithaf etmek istediğini dile getirir. Daha sonra ise müellif meselelenin farklı yönleriyle kelam alimleri ve hükemânın göürşlerine değinerek meselenin kelam ilmindeki yerine değinir. Kulların ihtiyârî fiilleri hakkındaki dört görüşü burada zikreden müellif öncelikle konuya giriş babında hukemânın görüşlerini zikreder. Burada dikkate aldığı eser ve şahıslar ise (Esîrüddîn el-Ebherî'nin) el-Hidaye ve Kâdî Mir(el-Meybûdî'nin şerhi) ile (el-Îcî'nin) el-Mevâkıf ve (Seyyid Şerîf el-Cürcânî) şerhidir. Bunun yanında el-Celâl'in el-Akâid'i ile (Muslihuddin) el-Lârî'nin (Hâşiye alâ Şerhi Hidâyeti'l-)hikme'sinden de nakiller yapmaktadır. Bu dört görüşten ilkinde Cebriyyenin, diğerinde Cebriyye'nin tam karşıtı olan Kaderiyye'nin(Mûtezile), üçüncüsünde Ehl-i sünnetin bir unsuru olan Eş'arilerin, son olarak dördüncüsünde ise Mâturîdîlerin görüşlerine yer verilmektedir. Müellif bu dört görüşten ilk ikisinin batıl, yanlış; üçüncüsü olan Eş'arîlerin ise bu konuda yetersiz olduğunu belirterek mâturîdîlerin görüşlerinin daha isbatli olduğunu benimsemektedir. Bu dört mezhebin dışında yaygın olmayan üç görüş ise sırayla şunlara aittir: İlâhiyatçı(metafizik) filozoflar, Ebû İshak el-İsfrâinî (ö. 418/1027), Bâkillânî (ö. 403/1013). Tüm bu görüşlere dair nakiller ve yorumlar için eserde şu eserler ve şahıslara atıfar yapılmaktadır(kaynaklar): Esîrüddîn el-Ebherî': el-Hidaye, Kâdî Mir el-Meybûdî: Şerhu Hidâyeti'l-hikme, el-Îcî: el-Mevâkıf, Seyyid Şerîf el-Cürcânî: Şerhu'l-Mevâkıf, el-Celâl: el-Akâid, Muslihuddin el-Lârî: Hâşiye alâ Şerhi Hidâyeti'l-hikme, Birgivî: et-Tarîkatü'l-Muhammediyye (fî bahsi'l-ihtiyâri'l-cüz'iyyi), Ebû İshak el-İsfrâinî, Bâkillânî, et-Teftazânî: el-Makâsıd, Şerhü'l-makâsıd, et-Telvîh, Şerhü'l-Akâid, İbnü'l-Hümâm: el-Müsâyere, Âlim b. Alâ el-Hanefî: el-Fetâva't-Tatarhâniye, Süyûtî: el-Câmiü's-Sağîr, Veliyyüddin Muhammed b. Abdullah el-Hatîb e-Tebrîzî: Mişkâtü'l-Mesâbih, İmâmü'l-Haremeyn, el-Kâdî Ebû Bekr, Sadrü'ş-şerîa: et-Tavzîh(kısmu'l-Mukaddimâti'l-erbaa). |
| Eserin Konu Başlıkları | [Mukaddime]: Sebeb-i Telif. 1. İlmin Tarifi. II. Kulların İhtiyarî fiilleri hakkındaki görüşler: 1.4. Cebriyye, kaderiyye(mûtezile), eş'ariyye, mâturîdiyye: Fiillerin kaynağı; halin tarifi; Allah'ın dilemesi(meşiet), kudreti ve tekvîni; "إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكون" ayeti; irâde ve tekvîn arasındaki fark, hâl, kesb. |
| Eserin Telif Tarihi | 1158'den önce |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. Arif Yıldırım, "Karslı Dâvud (Dâvud-i Karsî) Efendi'nin İrâde-i Cüz'iyye Anlayışı", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 15, (2000) s. 189-199. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Kelâmî Ahlâk |
