| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 688 |
| Eser Adı | er-Risâletü'l-hâkimiyye fi'l-irâdeti'l-cüz'iyye |
| Eserin Anılan Diğer İsimleri | Risâle-i irâde-i cüz'iyye |
| Müellif Tam Künyesi | Esîrîzâde Abdülbâkî b. Şeyhü'l-islâm Mehmed b. Abdülhalîm el-Bursevî |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Esîrîzâde Abdülbâkî |
| Yüzyıl (Hicri) | 12. |
| Yüzyıl (Miladi) | 18. |
| Vefat Tarihi Hicri | 1160'dan sonra |
| Dil | Türkçe |
| Kütüphane Adı | Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi |
| Koleksiyon Adı | Hacı Mahmu Efendi |
| Koleksiyon (Demirbaş) Numarası | 01371-001 |
| Varak Numarası | 1b-33b vr. |
| Yazma İstinsah Tarih | [Hicrî 12. y.y.] |
| Yazı Türü | Talik |
| Eserin Türü | Telif |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | İhsan Bektaş, Esirzade Abdülbaki Efendi ve İrade-i Cüz’iyye Risalesi, ((yüksek lisans tezi), İstanbul, Marmara Üniversitesi SBE, 2006 içinde) s. 24-66. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser İrâde-i cüz'iyye, ef'âl-i ihtiyâriyye, kaza-kader meselelerini işleyen bir kitaptır. Müellif eserin girişinde hicrî 1160 yılında (Selânik vilayetine bağlı) Karferya şehrinde kadılık yaptığı dönemde şehrin farklı inançlarından insanlarla yaptığı tartışmalarda irâde-i cüz'iyye, ef'âl-i ihtiyâriyye, kader vb. konularda yanlış anlaşılan yönlerini izah ettiğini belirtir. Özellikle irâde-i cüz'iyye gibi anlaşılması zor bir meseleyi birçok kitaba da mürâcat ederek "ümde-i usûl ve zübde-i fusûl'ün meâlini" zikredip açıklamak niyetiyle irâde-i cüz'iyyenin öz ve özetini ihtiva eden Türkçe bir risâle kaleme aldığını ifade etmektedir. Müellif öncelikle konuyla ilgili kavramları eserin ilk bölümünde müstakil olarak işlemiştir. Daha sonra konuya Ehl-i sünnet mezhebinin görüşleri çerçevesinde yaklamış ve özellikle Eş'arî ve Mâturîdî' mezhebi görüşlerine değinmiştir. Burada özellikle Mâturîdîlerin irâde görüşüne daha çok ağırlık vermiştir. Sonraki bölümlerde kaza-kader, iman-amel, irâde-cebr meseleleri hakkında görüşlere ve bunlara dair eleştirilere yer vermiştir. |
| Eserin Konu Başlıkları | [Mukaddime] I. Kavramlar: Genel ve özel kavramlar. II. Ehl-i sünnet mezhepleri: a. Mâturîdîler. b. Eş'arîler. c. Mâturîdîlerin İrâde görüşü: Fiil-kudret ilişkisi, irâde-i cüz'iyyenin zihnî bir kavram olması, Eş'arîlerin irade görüşü, ihtiyârî bir fiilin hasıl olması için zorunlu olan şeyler(Eşyâ-yı hamse), meşiet ve kudretin Allah'a ve insana nispeti. III. Kaza-Kader: Kaza ve kaderin tarifi, ilim ma'lûma tâbîdir meselesi, kaza-yı muallak ve kaza-yı mübrem, kulların saîd ve şakî olarak yaratılması. IV. İman-amel ilişkisi: Amel imanın cüz'ü müdür meselesi, imanın artılıp-eksilmesi meselesi, büyük günah işleyenin durumu, imanın farklı olduğu noktalar, imanın kısımları, iman-amel arasındaki farklar. V. İrâde ve cebr konusu hakkındaki görüşler: Eş'arîlerin görüşü ve eleştirisi, Cebriyye'nin görüşü ve eleştirisi, Kaderîlerin görüşü ve eleştirisi. |
| Eserin Telif Tarihi | 1160H (Medine-i Karferya kadısı iken) |
| Notlar | Detaylı bilgi için bk. İhsan Bektaş, Esirzade Abdülbaki Efendi ve İrade-i Cüz’iyye Risalesi, (yüksek lisans tezi), İstanbul, Marmara Üniversitesi SBE, 2006. Eserin konu başlıkları bu tezden istifade edilerek oluşturulmuştur. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Kelâmî Ahlâk |
