Tercüme

Terceme-i etvakü'z-zeheb fi'l-mevaiz ve'l-hutab

Yazar : Saîd Zihnî-Mehmed Zihnî.

Detaylar

Katalog Türü Ahlak
Eser Numarası 709
Eser Adı Terceme-i etvakü'z-zeheb fi'l-mevaiz ve'l-hutab
Müellif Tam Künyesi Said Zihnî Efendi-Mehmed Zihnî Efendi
Müellif Bilinen Kısa Adı Saîd Zihnî-Mehmed Zihnî.
Yüzyıl (Hicri) 13.
Yüzyıl (Miladi) 19.
Eserin Türü Tercüme
Eserin Baskısı İstanbul: Matbaa-i Amire, 1290, 177 s.
Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri Eser Zemahşerî'nin (Ebü'l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer el-Harizmî ez-Zemahşerî (ö.538/1144)) Kitabü'n-nesâihi's-siğâr, Kitâbü'l-makâlât adlarıyla da anılan daha çok Etvâkü’z-zeheb fi'l-mevaiz ve'l-hutab adıyla bilinen ve ahlâk ilmi yönüyle "makâle" adı verilen başlıklar altında hikmetli söz ve nasîhatlerin verildiği yüz farklı konuyu ihtiva eden Arapça eserinin Türkçe tercümesidir. Eserin girişinde mütercim bu eserin kaleme alınışı ile ilgili şunları ifade etmektdir: "...hem edebiyata nev'an mâ bir hizmet, hem de edîbâne bir tarz ile tehzîb-i ahlâka medâr olacak zühdiyyatı irâet eylemek üzere tercümesini elden geldiği mertebe-i sa'yi ve ihtimam ve nüsah matbûasının kesret ğalat ve hatayla beraber mu'dilât ve müşkilâtı mûdah(izah edilmiş) bir şerhe destrest olamayacağımızdan dolayı ta'b-ı tâm ve meşâk-ı mâ-lâ kelâm ile bu kitapcağız vücûda getirilmiştir." Müellifin bu ifadelerinden de anlaşılacağı üzere eser edebiyat dünyasına bir hizmet edilmesi ve ahlâkın zühd kısmını gösteren edebî bir eserin ortaya konulması amacıyla kaleme alınmıştır. Ayrıca eserin matbu nüshalarının yanlışlıkları ve hatalarını da düzeltmeyi amaçlamaktadır. Bunun yanında eserin kapalılığını açaçak ve bazı müşkil kısımlarını açıklayacak bir şerhi gerçekleştirmenin kendisi için mümkün olamayacağından (bahsederek tercümeyi tercih etmiştir). Mütercim tercümesinde öncelikle müellifin pasajına/makalesine yer vermekte, sonrasında ise "ba'zı müfredâtı" başlıklı bölümle bazı kelimeleri, terkipleri dil kuralları açısından incelemekte ve bunların anlamlarını açıklamaktadır. Bunun akabinde de "meâl-i makâle" başlığıyla da müellifin ilgili makalesini tercüme etmektedir.
Eserin Konu Başlıkları [Mukaddime] 1.-10. Makâle: Bilgi ve takvânın kıymeti, kibrin fenâlığı, ğafletten uyanma, kendini beğenmenin fenâlığı, ölümden gafil olmamak, duâ âdâbı, şöhretin fenâlığı, kalbi temizlemenin lüzûmu, namus ve kazanç, iyi arkadaşın vasıfları. 11.-20. Makâle: İbretle bakmak, iyilikte bulunmak, "cerciliğin" fenalığı, tembelliğin fenâlığı, çalışıp kazanmak, iyi insanın hasleti, yüzsüzlük ve hayâsızlık, izzet-i nefs, dostluk, iyi insanlarla bir arada olma. 21.-30. Makâle: Ölümü tefekkür edip ahirete hazırlanma, nefse uymaktan sakınma, falcılık ve maddecilik, pişmanlık, Allah'tan korkmanın ehemmiyeti, haramdan sakınma, kötü idarecinin hali, riyâ ve duâ, mutluluk yolları, zamana göre hareket edip meşru yoldan ayrılmama. 31.-40. Makâle: Dünyaya dalıp ahireti unutmama, adâlet olmayan memleket, hırs ve tama'ın fenâlığı, şerefi kişinin kendinin kazanması, gerçek mü'minin vasıfları, asîl kimseler ve önde gelenler, tahkikî-taklidî iman, hak ve delil, gafil ihtiyârlara sitem, rüşvet. 41.-50. Makâle: Sünnete sarılmak, ilmi ile amil olan alimler, din adamlarını menfaatçi olmamaları, küçük günahlardan sakınmak, dile sahip çıkmak, müminler birbirinin kardeşidir, alay etmek ve şaka yapmaktan sakınmak, hamiyetli olmak, boşa giden ömür, Mekke Şerîf'inin ögvüsü. 51.-60. Makâle: Riyâkarladan sakınmak, bir kumandana nasîhat, hastalara nasîhat, ifrat ve tefritten sakınma, kudret ve mahâret, öğrenilmesi gereken ilimler, dünyâyı mı seversin ahireti mi?, cimri zengin ile arsız dilenci, tembel, insanın bir huyu. 61.-70. Makâle: Kul hakkından sakınmak, ana-baba ve akrabayı gözetmek, insanın adil ve dürüst olması gerektiği, nefsine mağlup ihtiyârlar, ilim ve cehâlet, dinde ihtiyat ve şüpheli şeylerden kaçınmak, gurbet, söz söylemek, başkalarını da düşünmek, kanaatin güzelliği. 71.-80. Makâle: Akıllı ve ahmek insan, ister al ister bırak(dünyanın yalancılığına kanıp ölümden kaçmak), amel ve imanla insan olmak, tekebbürü bırakmak, dil yarası açmaktan sakınmak, Allah'ın rızâsını kazanmak, ilim ve amel, fakih kimdir?, cesur alim dalkavuk alim, tefekkür. 81.-90. Makâle: Dünyanın rahat yeri olmayışı, iffetli ve kanaatkar olmak, zâlim devlet memurları hakkında, ey hayırsız, daha ne kadar, faydasız ilim ve faydasız amel, kadir bilmezlik, hırs, hamd ve şükre layık olan, uzun emelli ve kısa amelli olunmamalı. 91.-100. Makâle: Dünya aşıkları, bu yer tekin değildir, rızık meselesi, helâl ve haram kazanç, kendi kendinin düşmanı olmak, ne kadar cüretkarsın!, kadın hakkında, ölüme hazır olmak, ahde vefâ, sen nasıl mü'minsin!.
Notlar Detaylı bilgi için bk. Hacı ÇİÇEK, Zemahşerî Ve Atwâqu’z-Zeheb Fi’l-Mewâiz We’l-Hutab Adlı Eseri, (yüksek lisans tezi), İnönü Üniversitesi SBE, 2015.
Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) Dinî,Genel