| Eserin Konu Başlıkları | Eser "اعلم يا أخي أيدك الله وإيانا بروح منه" hitabıyla şu Fasıllara ayrılmıştır: 1-3. Fasıllar: İnsanların tabiat ve ahlâkının dört cihetten farklılaşmasından, İsrailoğulları’nın bazı kitaplarında Âdem’in sıfatına dair beyan ki insan bedeninin toprak, sudan yaratılarak nefsani ruh üflenmiştir. Sudan yaşlık, topraktan kuruluk, nefisten sıcaklık ve ruhtan soğukluk olmuştur. 4-6. Fasıllar: İnsan bedeninde farklı miktarda bulunmalarıyla tabiat ve mizaç belirlendiği gibi karaciğer, balgam, kan vb.’nin farklı miktarda bulunmalarıyla da ahlâkları farklılaşır, insanlar arasında ahlâk farklılık gösterir ve beldeler, bu beldelerin değişen özellikleri ahlâk konusunda etkilidir, ahlâkın doğuştan (cibilliyet) ya da sonradan edinilmiş olmasının sebep ve illetleri nelerdir? 7-9. Fasıllar: Allah’ın yarattığı insan tabiatı, hep var olan bütün beşeri ahlâkları, insani ilimleri, hikemi sanatları kabul etmeye elverişlidir, süregelen adetler de insanın ahlâkını güçlendirir, ahlâkî itikadına tabi olan insanlar ve itikadı ahlâkına tabi olan insanlar. 10-12. Fasıllar: Nefslerin doğuştan getirdiği tabiat ve adet, sürekli amel vs yoluyla edilen olmak üzere ikiye ayrılan ahlâk, ahlâk ilmi de usulü, füruu olan faydalı bir beşeri ilimdir, Allah sayılardaki sıralama gibi nefisleri de tertib ve tanzim etmiştir, nefislerin sayısının sonsuzluğu hakındadır ki bunu Allah’tan başkası bilmez. 13-15. Fasıllar: Nefsin üç mertebesi , nebatî, hayvani ve gadabî nefse bağlı olan, nâtık olan insanî nefse bağlı olan kuvveler ve ahlâkı hakkında, hikemî-aklîye bağlı olan nefis, melekî namusiye bağlı olan nefis vb., siyaset varlıkların en faziletli hali ve en tam gayeyi sağlayacak silâhıdır ki bunu başka bir fasılda açıklayacağız. 16-18. Fasıllar: İnsanın doğuştan gelen ahlâkının etkisinin yanında ihtiyarıyla ilgili sebepler de etkilidir, bunlar dikkatle incelendiğinde Allah’ın yaratıcısı olduğunu anlarız, hayır, şer, ahlâkın yerileni, övüleni nedir ve insan bunlara ne zaman tabi olur? 19-21. Fasıllar: Tabiat nefse hizmet eder, Allah nefis mertebelerini yaratarak onları, başı sonuna sonu da başına bağlı olarak tertip etmiştir, hayvani nefis insanî nefis mertebesine ulaştığında. |
