| Katalog Türü | Ahlak |
| Eser Numarası | 82 |
| Eser Adı | Merzübânnâme tercümesi |
| Müellif Tam Künyesi | Şeyhoğlu Mustafa Sadreddin |
| Müellif Bilinen Kısa Adı | Şeyhoğlu |
| Yüzyıl (Hicri) | 9. |
| Yüzyıl (Miladi) | 15. |
| Vefat Tarihi Hicri | 816 |
| Vefat Tarihi Miladi | 1413 |
| Dil | Türkçe |
| Eserin Türü | Tercüme |
| Eserin Baskısı | Marzubanname Tercümesi: İnceleme, Metin, Sözlük, Tıpkıbasım, haz. Zeynep Korkmaz, Ankara Üniversitesi SBE, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1973. |
| Eserin Çevirisi: Türkçe | Marzubannâme Tercümesi, haz. Zeynep Korkmaz, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1973. |
| Eserin Tanıtımı ve İçerik Bilgileri | Eser Merzübân b. Rüstem’in Merzübânnâme adlı eserinin Türkçe tercümesidir. Merzübânnâme toplam dokuz babtan oluşmaktadır. Ancak mütercim bu esere onuncu babı da ekleyerek onu müstakil bir eser mahiyetine kavuşmuştur. Bu bablarda ise toplam elli bir hikâyeye yer verilmiştir. Korkmaz esere dair çalışmasında eserin kimin için yazıldığını onun Kâbusnâme Tercümesi adlı eserinden çıkardığını belirtmektedir. Buna göre eser Germiyanoğlu Süleyman Şâh için yazılmıştır. Müellif eserin telif nedeni açıklarken Merzübânnâme ile Kelile ve Dimme’yi karşılaştırmakta, onun hikmet ve faydası itibariyle Kelile ve Dimme’den daha üstün olduğunu söylemektedir. Ayrıca ona göre bu eser daha derin mânalara sahip olup insanların çoğu onu anlamakta daha çok güçlük çekebileceklerini ifade eder. Sonra eserin tercüme sebebine değinerek, dönemin padişahlarının bu eserden mahrum kalmamaları; mâna bakımından daha derin bir eser olduğundan insanların anlamakta güçlük çekmemeleri için ve insanlar faydalansın diye eseri Türkçe'ye tercüme ettiğini belirtmektedir. Resul Özavşar ise eserin kesin telif tarihinin bilinmediğini ancak miladî 1375-1380 yılları arasında yazılmış olabileceğini belirtmektedir. Eserde çeşitli hikmetli hikâyelerden hareketle nasihatlere değinilmekte ve bunlar hayvanlar üzerinden anlatılmaktadır. Özavşar, Korkmaz’dan alıntılayarak yaptığı açıklamalarında Merzübânnâme adlı eserin muhtevası hakkında şu ifadelere yer vermektedir: "Marzubannâme’nin 1. Faslında eserin yazarı Marzuban bin Rustam zamanın hükümdarının (muhtemelen Dara bin Rustam) münzevî bir yaşayışı olan ve bu dünya için akıllıca nasihatleri ve yararlı tavsiyeleri içine alan bir kitap yazma müsaadesi isteyen kardeşi olarak tanıtılmıştır. Eser, kendisiyle hükümdar ve veziri arasında geçen bir tartışma dolayısıyla nakledilen fıkra ve hikâyelere dayanır. Bütün fasıllarda fıkra ve hikâyelerin çoğu Kelile ve Dimne hikâyelerinde ve Binbir Gece Masalları'nda olduğu gibi başka fıkra ve hikâyelere bağlanmıştır." |
| Eserin Konu Başlıkları | 1-5. Bab: Eşeğe binen çakalın hikâyesi, yüce melikin hikâyesi ve oğullarına vasiyeti, Melih Ardaşir ve âlim Mihranbih’in hikâyesi, şeytan Gavpay ve âlim Nikdin’in hikâyesi, dasitân-ı dazime hikâyesi. 6-10. Bab: Zirek ve Riruy hikâyesi, aslan ve fillerin hikâyesi, deveyle aslanın hikâyesi, keklikle tavşanın hikâyesi, ömrün, devletin arttırılması, dost ve düşmanla geçim, hâtime. |
| Eserin Telif Tarihi | 1375M-1380M |
| Notlar | “Eser, İran’ın kuzey bölgesinde, İran kaynaklarının Taberistan diye gösterdikleri Mâzenderân bölgesinde hüküm süren eski Bâvend sülâlesi hükümdarlarından Marzübân b. Rüstem’e aittir. X. yüzyılın sonlarında Taberistan’ın yerli halk dili ile yazıldığı sanılan bu eserin asıl nüshası günümüze kadar gelememiştir. Ancak eserin XIII. yüzyıl edebî İran diline aktarılmış iki ayrı metni bilinmektedir. Bunlardan birinin yazarı Sâdeddin el-Varavinî’dir. Sâdeddin el-Varavinî aslında yenileştirerek kaleme aldığı kendi eserini Özbek b. Muhammed el-Deniz’in veziri ve 1210-1225 yılları arasında Azarbeycan Atabeyi olan Ebü’l-Kāsım Rebîbüddin’e ithaf etmiştir. Merzübânnâme’nin aslının eski Parsî, Taberistanın yerli halk diliyle yazılmış olduğunu Varavinî’nin bu eserindeki ön sözden öğrenmekteyiz.” Detaylı bilgi için bk. Zeynep Korkmaz, “Marzuban-nâme Tercümesi”, Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1973), s. 67; Detaylı bilgi için bk. Resul Özavşar, Marzubannâme Tercümesi Metin, Çeviri, Art Zamanlı Anlam Değişmeleri, Dizin, ((yüksek lisans tezi), 2009, Dicle Üniversitesi, SBE. |
| Sınıflama (Ahlâk Alanı Sınıflaması) | Dinî,Tasavvufî Ahlâk |
