İAD PROJESİ HAKKINDA

Ahlâk, İslam düşüncesi içerisinde dinî ve felsefî bilim dallarında kendisine yer bulmuş; farklı gaye ve problemler açısından tartışılmıştır. Bu durum, ahlâk alanının klasik ve çağdaş bilim dalları arasındaki önemine de işaret etmektedir. Teori ve pratiğin birleşiminde ortaya çıkan ahlâkın bu etkin konumu, üzerine çalışmalar yapılmasını gerekli kılmaktadır. Bu sebeple 2013 yılında İLKE İlim Kültür Eğitim Derneği ve İlmi Etüdler Derneği’nin (İLEM) ortaklığında başlatılan İslam Ahlâk Düşüncesi Projesi 2017 yılında tamamlanmıştır.

Projenin amacı; klasik ahlâk düşüncesinin kökenlerini ortaya çıkarma ve günümüz insanı için bu düşünce geleneğini yeniden üretmektir. Bu hedefle yola çıkılan çalışmada çeşitli kademede çok boyutlu faaliyetler ve yayınlar gerçekleştirilmiştir.

Ahlâkın Temeli Üzerine Konuşmalar

İslam Ahlâk Düşüncesi içerisinde 2013-2014 yıllarında “ahlâkın temeli” meselesini ele alan bir konuşma dizisi gerçekleştirilmiştir. Bilindiği üzere kaynak arayışı, felsefenin temel meselelerinden birini oluşturmaktadır. Bu itibarla ahlâk düşüncesi ve felsefesi üzerine yapılacak olan her çalışma, ilk olarak ahlâkın mevcudiyeti ve buna dayalı olarak ahlâkî yargıların hangi temele ve kaynağa dayandığını ele alma zorunluluğuyla birlikte ortaya çıkmaktadır.

“Ahlâkın Temeli Üzerine Konuşmalar” dizisinde her konuşmacı kendi düşüncesi ve ulaştığı netice itibariyle “Ahlâk Nasıl Temellendirilebilir?” sorusuna cevap teşkil edecek konuşmalar yaptı. Tahsin Görgün, İhsan Fazlıoğlu, Ekrem Demirli, Hakan Poyraz, Cafer Sadık Yaran, Zeynep Direk, Hümeyra Özturan, Ömer Türker ve Ayhan Çitil’in sunumlarıyla yer aldığı dizinin makaleleri, Ömer Türker’in editörlüğünde Ahlâkın Temeli adıyla Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlandı.

Ahlâkî Müeyyide Üzerine Konuşmalar

Ahlâk, kişinin eylemle olan ilişkisinin bir belirlenimi olarak ortaya çıkacağı gibi aynı zamanda onun diğer öznelerle münasebetini de şekillendirir. Toplumun ahlâkî özne üzerindeki etkisi dikkate alındığında ise ahlâk eyleminin ne ölçüde bağlayıcı olacağı sorunu gündeme gelecektir. Diğer bir deyişle ahlâkî kaygılar taşıyan kişinin belirli bir eylemi gerçekleştirmesi yahut bir erdemi kazanmasını gerektiren şey nedir? Bu eylemin ölçütü neye göre tespit edilecektir? Yaptırımın toplumsal ve siyasal boyuttaki karşılığı olan hukuk ile ahlâk ayrımı nasıl sağlanacaktır? Eğer ahlâkta ayrı bir müeyyide unsuru kabul edilecekse burada iç ve dış yaptırım ayrımı sözkonusu olabilir mi? Müeyyidenin ötesinde akılla motive edilecek bir ahlâk sistemi kurmak mümkün mü?

Tüm bu problemler üzerine düşünüp onları anlamlandırmak amacıyla 2015 yılında proje içerisinde “Ahlâkî Müeyyide Üzerine Konuşmalar” başlığı altında bir seminer dizisi gerçekleştirilmiştir. Sunumların makaleleri Ömer Türker editörlüğünde “Ahlâk ve Müeyyide: Ahlâkın Anlamı ve Sınırı Üzerine Konuşmalar” başlığıyla Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlandı.

 

İslam Ahlâk Düşüncesinin Temel Hususiyetleri

İslam ahlâk düşüncesi içerisinde yer alan ekollerin özellikleri, temel kavramlar ve problem alanlarını ele almak amacıyla 2013-2014 yılları içerisinde projede “İslam Ahlâk Düşüncesinin Temel Hususiyetleri” başlığında yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışmayla; ahlâk alanında kavram, mevzû ve meseleler çerçevesinde müzakereler yapılması suretiyle, mezkûr disiplin içerisinde ortak bir düşünme ve üretimin tesis edilmesi amaçlanmıştır. Hikemiyat literatürü, tehzîb geleneği, tasavvuf ve kelam düşüncelerinde ahlâk, modern ahlâk çalışmalarındaki ahlâk tasnifleri ve literatürüne dair sunumların yapıldığı toplantıların makaleleri Ömer Türker ve Kübra Bilgin Tiryaki’nin editörlüğünde İslam Ahlâk Literatürü: Ekoller ve Problemler adıyla Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlandı.

İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri

2015 yılı içerisinde projede iki ayrı başlık altında yuvarlak masa toplantıları yapılmıştır. Bunlardan ilki mizaç teorileri hakkında gerçekleştirilmiştir. İslam ahlâk düşüncesinin temel meselelerinden birisi olan ahlâkî değişim problemi kapsamında değerlendirilen mizaç, doğal yatkınlık ve iradeli eylemin tespit edilmesi açısından önem arzetmektedir. Bu toplantılarda, mizaca farklı perspektiflerden yaklaşan filozofların görüşleri ele alınmış ve ahlâkın nasıl bir insan doğası üzerine temellendirildiği irdelenmiştir. Sunumların makalelerinin ve kitap için yazılan diğer makalelerin biraraya getirildiği çalışma, M.Zahit Tiryaki ve Kübra Bilgin Tiryaki’nin editörlüğünde İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri başlığıyla Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

İslam Düşüncesinde Ahlâkî Önermelerin Kaynağı

Projede gerçekleştirilen bir diğer toplantı serisi, ahlâk kapsamında üretilen önermelere kaynaklık teşkil eden unsurların incelenmesi amacıyla yapılmıştır. İslam düşüncesindeki akımların benzer ya da farklı önermeleri hangi mantıksal süreçlerden geçirip analize tabi tuttukları çalışmanın cevap aradığı sorulardan biri olmuştur. Bu sunumların makaleleri ve kitap için yazılan başka makaleler, Eşref Altaş ve Mervenur Yılmaz’ın editörlüğünde İslam Ahlâk Düşüncesinde Ahlâkî Önermelerin Kaynağı başlığıyla Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

Ahlâk ve Öteki Çalıştayı

Modern dönemde bilhassa onsekizinci yüzyılın ikinci yarısında Batı’da ortaya çıkan ve yirminci yüzyılda zirveye ulaşan değerler hiyerarşisindeki değişimler, klasik çağda üretilen ahlâk teorilerini zorunlu bir yüzleşmeyle karşı karşıya getirdi. Bu noktada bilhassa Kıta Avrupası felsefesinde gelişen ‘başka’ ve ‘öteki’ kavramları üzerinden yürütülen ahlâk tartışmalarının belirleyici bir etkisinin olduğu ise şüphesizdir. ‘Başka’nın ahlâk tecrübesinin kuruluşunda oynadığı role dair yapılan tartışmalar, bugün gerçekleştirilecek olan ahlâk tartışmalarında dikkate alınması gereken öneme sahiptir.

Sözkonusu önemine binaen modern ahlâk düşüncesinde ‘öteki’ meselesinin ‘başkalık deneyimi’ üzerinden eleştirel bir yaklaşımla ele alınması amacıyla proje kapsamında 11 Nisan 2015 tarihinde Ahlâk ve Öteki Çalıştayı gerçekleştirilmiştir. Çalıştay makaleleri Lütfi Sunar ve Selami Varlık editörlüğünde Ahlâk ve Başkası: Modern Felsefe ve İslam Düşüncesinde Öteki başlığıyla Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlandı.

İslam Düşüncesinde Vicdan Çalıştayı

Ahlâk düşüncesi için kilit kavramlardan biri olan vicdan, günümüzde sıklıkla “ahlâkî bilinç” anlamında kullanılmaktadır. İslam düşüncesine bakıldığında ise vicdan kelimesinin bu anlamda kullanıldığını ya da yaygınlıkla böyle bir içeriğe sahip olarak geçtiğini söylemek zordur. Nitekim birçok metinde bu kavram ahlâkî değil epistemolojik anlamda sezgiye karşılık gelecek şekilde geçmektedir. 3-4 Haziran 2016’da İLEM-İLKE’de gerçekleştirilen İslam Düşüncesinde Vicdan Çalıştayı’nda vicdan kavramının İslamî geleneklerdeki karşılığının saptanması amaçlanmıştır. Çalıştayda ayrıca insanı doğru eyleme teşvik eden içsel halin sorunsallaştırılma biçimi, farklı alanlardaki yansımaları, psikolojik ve teolojik temelleri ilgili gelenek içinde ele alınmıştır.

Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet Çalıştayı

Niyet, davranışın meydana gelme sürecinin kilit aşamalarından biri olarak ahlâkın en temel kavramlarından biridir. Gerek dinî gerekse felsefi düşüncede niyet, eyleme değer katan ve onu anlamlı kılan unsur olarak değerlendirilir. Bu yönüyle niyet ve niyetin çeşitli durumları, hem dindarlığın hem ahlâklı olmanın anlamı konusunda belirleyici öneme sahiptir. Buna rağmen niyet konusunun nazari boyutları yeterli derinlikte incelemeye konu olmamıştır. Önemine binaen geniş bir perspektifle niyet konusunun ele alındığı “Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet” başlıklı çalıştay, 7-8 Ekim 2016 tarihlerinde düzenlenmiştir. Çalıştayda niyet kavramı birçok açıdan incelemeye tabi tutulmuştur.

Klasik İslam Düşüncesinde İnsan Tanımları Çalıştayı

İnsanın farklı varlık alanlarına dair idrakini yönlendiren şey, kendisini nasıl idrak ettiğidir. Dolayısıyla “İnsan nedir?” sorusuna verilen cevapların, felsefenin varlık ve bilgi gibi disiplinleriyle ilgili meselelerin yanısıra, tıp etiği, insan hakları, erdem sorunu, ahlâkın temeli, toplumsal ve politik yapıların kuruluşu ve yapıya mensup olanlar arasındaki ilişkiler gibi birçok farklı konuda alınan tutumları tayin ettiği görülür.

Bu bağlamda “İnsan nedir?” sorusu etrafında oluşan problemleri masaya yatırmak amacıyla proje kapsamında 4-5 Kasım 2016 tarihlerinde Klasik İslam Düşüncesinde İnsan Tanımları Çalıştayı gerçekleştirilmiştir.

Bu çalıştayda, İslam düşünce geleneğinin kelâm, felsefe ve tasavvuf gibi alanlarında “insanın ne olduğu” sorusuna verilen cevaplar teklif, ubudiyet, vasat, kemal, gaye, itidal, hilafet kavramları bağlamında etraflı bir şekilde ele alınmış ve varlık, bilgi ve değer anlayışlarının insan tanımlarıyla ilişkisi gözden geçirilmiştir.

Şerhul’l-Ahlâki’l-Adudiyye-Tahkîk ve Tercümeleri/ 7 Kitap

13. yüzyılda Adudiddîn el-îcî tarafından kaleme alınan Ahlâk-ı Adudiyye adlı ahlâk risalesine ikinci klasik dönemde bir çok şerh yazılmıştır. Sözkonusu şerhlerin tamamına yakınının akademi camiasına kazandırılmasıyla ahlâk kavramları ve problemlerindeki sürekliliğin gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla muhtelif dönemlerde yazılmış 7 ayrı Ahlâk-ı Adudiyye şerhinin tahkik ve tercümesi yapılarak proje içerisinde yayımlanmıştır.

Taşköprîzâde Ahmed Efendi, Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Mustakim Arıcı & Elzem İçöz)

İsmail Müfîd el-İstanbulî, Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Selime Çınar)

Alâüddin el-Kâzerûni, Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Mehmet Aktaş & Güvenç Şensoy)

Şemsüddîn el- Kirmânî, Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Mervenur Yılmaz)

Müellifi Meçhul (15.yy), Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Kübra Bilgin Tiryaki)

Seyfüddîn el-Ebherî,  Şerhu’l-Ahlâki’l-Adudiyye (tahkik ve çeviri: Ömer Türker)

Mehmed Emin İstanbulî, Melzemetü’l–Ahlâk (Ahlâk-ı Adudiyye tercüme şerhi) (transkiripsiyon: Melek Yıldız Güneş & Aliye Güler)

Ahlâkın Temeli, Ömer Türker (Ed.)

Ahlâkın Temeli Üzerine Konuşmalar dizisinde yapılan sunumların makalelerini içeren bu çalışmada, ahlâkın kaynağı meselesi farklı görüş ve temellendirmelere sahip metinlerle ele alınmaktadır. Sekiz makalenin yer aldığı bu kitabın editörlüğü Ömer Türker tarafından yapılmış ve Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

İslam Ahlâk Literatürü: Ekoller ve Problemler, Ömer Türker & Kübra Bilgin Tiryaki (Ed.)

İslam ahlâk düşüncesi içerisinde yer alan ekollerin özellikleri, temel kavramlar ve problem alanlarını ele almak amacıyla projenin ilk döneminde yuvarlak masa toplantıları serisi gerçekleştirilmiştir. Farklı disiplinlerden akademisyenlerin yaptığı sunumlar ve katılımcıların müzakareleriyle şekillenen bu toplantılarda meseleler yazılan makaleler üzerinden tartışılmıştır. Ömer Türker ve Kübra Bilgin Tiryaki’nin editörlüğünde hazırlanan bu kitapta söz konusu çalışmanın makaleleri yer almaktadır. Bu kitap Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

Ahlâk Felsefesinin Temel Problemleri: Seçme Metinler, Hümeyra Özturan (Ed.)

Hümeyra Özturan tarafından hazırlanan bu kitap, ahlâk düşüncesi içerisinde ele alınan problemler ve o problemler merkezinde ortaya konulmuş temel metinlerden seçme pasajların yer aldığı bölümler olarak düzenlenmiştir. Okuyucu ve öğrencilerin üst düzeyde istifadesinin amaçlandığı bu kitap, bütünlüklü bir ahlâk felsefesi okuması vermektedir. Bu çalışma Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri, M. Zahit Tiryaki & Kübra Bilgin Tiryaki (Ed.)

İslam ahlâk düşüncesinde mizaç, ahlâkî yapı ve eylemlerde etki eden unsurlardan birisi olarak kabul edilmektedir. Doğal bir yapı olan mizacın ahlâkla olan ilişkisini anlamak için hazırlanan bu çalışma, projede gerçekleşen yuvarlak masa sunumlarının genişletilmiş bir çıktısıdır. M. Zahit Tiryaki ve Kübra Bilgin Tiryaki’nin editörlüğünde hazırlanan kitap, Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

İslam Düşüncesinde Ahlâkî Önermelerin Kaynağı, Eşref Altaş & Mervenur Yılmaz (Ed.)

Gerek günlük olaylarda gerekse de felsefî bir meselede ahlâka konu olan şeyleri ele alırken zaman zaman onların hangi ana kaynaktan alındığını sorgularız. Bu kitapta projede gerçekleşen ahlâkî önermelerin kaynağına dair sunumların makaleleri yer almaktadır. Ayrıca kitaba konu ile ilgili başka makaleler de dahil edilmiştir. Çalışma, Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

Ayman Shihadeh, Fahreddin er-Râzî’nin Gayeci Ahlâkı, Selime Çınar & Kübra Şenel (Çev.)

Fahreddin er-Râzî İslam düşüncesi müteahhir döneminin ana tartışmalarını belirleyen bir isimdir. Râzî sonrası düşünce büyük oranda onun açtığı hatlar üzerinden devam etmektedir. Bu itibarla Râzî’nin ahlâk düşüncesinin nasıl bir seyir izlediğinin bilinmesi gereklidir. Bu amaçlarla Ayman Shihadeh tarafından yazılan ve Fahreddin er-Râzî’nin ahlâk düşüncesini ele alan The Teleological Ethics of Fakhr al-Din al-Razi adlı eser proje içerisinde tercüme edilmiştir. Kitap, Nobel Yayınları İLEM Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

Ahlâk ve Başkası: Modern Felsefe ve İslam Düşüncesinde Öteki, Lütfi Sunar & Selami Varlık (Ed.)

İnsani yaşamın temeline, özünde bir ahlâk fikri barındıran başkasının varlığı alınırsa, ötekileştirmeksizin bir tanıma gerçekleştirilebilir ve bu tanıma bir ahlâkî yükümlülüğü meydana çıkarabilir. Aksi durumda başkasının varlığıyla ahlâkî bir ilişki kurulmadığı takdirde ötekinin yabancılığı ortaya çıkmaktadır.

Bu perspektif içerisinde modern felsefede ve İslam düşüncesinde başkası/öteki ile ilgili kavram ve tartışmaları ele alan yazıların yer aldığı “Ahlâk ve Başkası: Modern Felsefe ve İslam Düşüncesinde Öteki” başlıklı eser 11 Nisan 2015 tarihinde gerçekleştirilen Ahlâk ve Öteki Çalıştayı’nın genişletilmiş çıktılarından oluşmaktadır. Ahlâk ve başkalık ilişkisini genel ve karşılaştırmalı bir perspektiften ele alınan eser, Lütfi Sunar ve Selami Varlık tarafından editörlüğü yapılarak Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlandı.

İnsan ve Toplum: Taşköprîzâde’nin Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi, Mustakim Arıcı

İslâm ilim ve düşünce mirasının 16. yüzyıla kadar ulaşan ana akımlarını ve nazarî düşüncenin temel tartışma noktalarını Taşköprîzâde’nin eserlerinde bulmak ve onun bu akımları farklı düzeylerde sahiplendiğini, söz konusu tartışmalarda dirayetini ortaya koyduğunu görmek mümkündür. Bu yönüyle o, dönemine intikal eden ilmî birikimi harmanlayan, tek bir düşünce ekolünün içerisinde ele alınması pek de imkan dahilinde olmayan bir Osmanlı âlimidir. Taşköprîzâde’nin bu özelliğinin belki de en belirgin olarak görüldüğü sahalardan biri ahlâktır. Mustakim Arıcı’nın kaleme aldığı bu eserde, Taşköprîzâde’nin farklı sahalarda kaleme aldığı eserlerden yola çıkılarak ve aynı zamanda kaynakları ve dönemindeki literatürle mukayese edilerek onun ahlâk ve siyasete dair görüşleri ele alınmıştır. Eser Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

İslam Düşüncesinde Sevgi Teorileri, Hatice Toksöz

Sevgi (el-mehabbe), kavramına dair etimolojik bir tahlil girişimi olan bu çalışma, sevgi kavramının İslâm düşüncesinde metafizik, fizikî, ahlâkî ve siyasî boyutlarına ilişkin açılımları gözler önüne sermeyi hedeflemektedir. Hatice Toksöz tarafından kaleme alınan çalışmada, Allah'ın sevgisi ile yaratılmışların sevgisinin mahiyet farkına işaret edilerek İslâm düşünürlerinin sevgi kavramı etrafında tartıştıkları problemlere yer verilmiş; böylece İslâm filozoflarının, kelâm bilginlerinin ve mutasavvıfların sevgiye ilişkin yazdıkları üzerinden mukayese yapma imkânı sağlanmıştır. Eser Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlanmıştır.

Ahlâk ve Müeyyide: Ahlâkın Anlamı ve Sınırı Üzerine Konuşmalar, Ömer Türker (Ed.)

Ahlâk tamamıyla bireyin vicdanıyla alakalı bir olgu olarak anlaşıldığı sürece bireyler arasındaki ilişki veya ahlâkın dışa bakan yönü, ahlâktan ziyade siyasetin bir sorunu olarak ele alınmak durumundadır. Bu takdirde ahlâksızlık kapsamında değerlendirilecek durumlar, hukukun alanına girdiği sürece bir müeyyideden bahsedilebilir. Fakat bu sonuç, esas itibariyle belirli bir insan ve toplum tasavvurunun uzantısı veya kaçınılmaz neticesi olduğundan, farklı insan ve toplum tasavvurları açısından ele alınmayı gerektirir. Bu kitapta ahlâk ve müeyyide ilişkisini sorgulamak amacıyla 2015 yılı içerisinde İslam Ahlâk Düşüncesi Projesi içerisinde gerçekleştirilen “Ahlâkî Müeyyide Üzerine Konuşmalar” serisinde yapılan konferansların çıktıları yer almaktadır. Ömer Türker’in editörlüğünü yaptığı eser, Nobel Yayınları İlem Kitaplığı’ndan yayımlandı.

Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet, Ömer Türker & Hacı Bayram Başer (Ed.)

Niyet, davranışın meydana gelme sürecinin kilit aşamalarından biri olarak ahlâkın en temel kavramlarından biridir. Gerek dinî gerekse felsefî düşüncede niyet, eyleme değer katan ve onu anlamlı kılan unsur olarak değerlendirilir. Bu yönüyle niyet ve niyetin çeşitli durumları, hem dindarlığın hem ahlâklı olmanın anlamı konusunda belirleyici öneme sahiptir. Buna rağmen niyet konusunun nazarî boyutları yeterli derinlikte incelemeye konu olmamıştır.

İslam Ahlâk Düşüncesi Projesi kapsamında 30 Eylül-1 Ekim 2016 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Dinî ve Felsefî Düşüncede Niyet Çalıştayı’nda sunulan çalışmalardan teşekkül eden kitap, fıkıh, kelam ve tasavvuf gibi dinî ilimlerin yanı sıra İslam felsefesi ve Batı felsefesinde niyet konusunun nasıl ele alındığını inceleyen toplam dokuz makaleden oluşmaktadır.

İslam Düşüncesinde Vicdan Kavramı, Yunus Cengiz & Selime Çınar (Ed.)

Ahlâk düşüncesi için kilit kavramlardan biri olan vicdan kavramı günümüzde sıklıkla “ahlâkî bilinç” anlamında kullanılmaktadır. İslam düşüncesine bakıldığında ise vicdan kelimesinin bu anlamda kullanıldığını ya da yaygınlıkla böyle bir içeriğe sahip olarak geçtiğini söylemek zordur. Nitekim birçok metinde bu kavram ahlâkî değil epistemolojik anlamda sezgiye karşılık gelecek şekilde geçmektedir.

İslam Ahlâk Düşüncesi Projesi kapsamında 3-4 Haziran 2016 tarihlerinde İLKE-İLEM ev sahipliğinde gerçekleştirilen İslam Düşüncesinde Vicdan Çalıştayı'nda sunulan çalışmalardan oluşan bu kitapta yer alan makalelerde, insanı doğru eyleme teşvik eden içsel halin sorunsallaştırılma biçimi, bunların farklı alanlardaki yansımaları ve psikolojik-teolojik temelleri ilgili gelenekler açısından ele alınmaktadır.